Η φροντίδα ενός ανθρώπου που πάσχει από άνοια δεν είναι εύκολη και μοιραία γίνονται λάθη. Υπάρχουν ωστόσο μερικές φράσεις που δεν πρέπει να χρησιμοποιούν οι φροντιστές. Και αυτό, διότι κάθε μία δημιουργεί ξεχωριστό πρόβλημα.
«Οι συμβουλές που δίνουμε στους φροντιστές έχουν ως στόχο να βελτιωθεί η επικοινωνία με το αγαπημένο τους πρόσωπο και ταυτοχρόνως να προστατεύσουν την αξιοπρέπεια και την αυτοεκτίμησή του», εξηγεί η γνωστική νευροψυχολόγος Όλγα Λυμπεροπούλου, ειδική στην τρίτη ηλικία και τις άνοιες. «Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει πως όποιος έχει χρησιμοποιήσει τις φράσεις αυτές πρέπει να νιώθει ενοχές. Ούτε αν τις χρησιμοποιήσει στο μέλλον. Όπως ακριβώς δεν υπάρχει ο τέλειος γονιός, έτσι δεν υπάρχει και ο τέλειος φροντιστής».
Να λοιπόν ποιες είναι οι φράσεις που πρέπει να αποφεύγετε όταν μιλάτε με έναν ασθενή με άνοια, σύμφωνα με την κυρία Λυμπεροπούλου.
«Με γνωρίζεις; Ποιος είμαι;»
Αν το άτομο με άνοια σας αναγνωρίζει, θα αισθανθεί προσβεβλημένο από αυτή την ερώτηση. Αν πάλι όχι, θα νιώσει απογοήτευση, άγχος ή και ενοχή.
Αντ’ αυτής της φράσης, χαιρετήστε τον ασθενή όπως συνηθίζατε πάντα, αναλόγως με το είδος της σχέσης σας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το να πείτε το όνομά σας μπορεί να βοηθήσει.
«Για προσπάθησε να θυμηθείς. Πού πήγαμε βόλτα το Σάββατο;»
Μην προσπαθείτε να ελέγξετε τι μπορεί και τι δεν μπορεί να θυμηθεί ο άνθρωπος με άνοια. Οι ερωτήσεις αυτές τον φέρνουν σε μία πολύ άβολη θέση και ,διανοητικά δεν έχουν κανένα απολύτως όφελος.
Προτιμότερο είναι να πείτε «Θυμάμαι τη βόλτα που πήγαμε στη θάλασσα το Σάββατο. Τι όμορφα που ήταν!». Έτσι, θα βοηθήσετε τον ασθενή να ανασύρει αναμνήσεις χωρίς να νιώθει την πίεση να αποδείξει ότι μπορεί να τα καταφέρει.
«Δεν είναι ότι δεν θυμάσαι! Απλά δεν προσέχεις όταν σου μιλάω!»
Δυστυχώς, οι ασθενείς με άνοια στ’ αλήθεια δεν θυμούνται. Βέβαια μερικοί αντιμετωπίζουν και πρόβλημα συγκέντρωσης της προσοχής, οπότε αδυνατούν να εστιάσουν σε ό,τι λέτε και ρωτούν διαρκώς τα ίδια πράγματα.
Σε κάθε περίπτωση και εφ’ όσον το επιτρέπει η υπομονή σας, να επαναλαμβάνετε με ηρεμία την πληροφορία στον ασθενή, όσες φορές χρειασθεί.
«Τί έκανες το πρωί, όσο έλειπα;»
Για έναν ασθενή που δυσκολεύεται να θυμηθεί κυρίως τα πρόσφατα γεγονότα, το να καταφέρει να διηγηθεί όσα συνέβησαν πριν από λίγες ώρες είναι μία εξαιρετικά απαιτητική δοκιμασία.
Αντί να θέτετε τόσο ευρείες ερωτήσεις, να ρωτάτε συγκεκριμένα πράγματα (π.χ. «πήρες τα φάρμακα που σου άφησα στο τραπέζι;»). Και να εστιάζετε κυρίως στο παρόν, για το οποίο τα άτομα με άνοια μπορούν να συζητήσουν με μεγαλύτερη άνεση.
«Θα πάμε πρώτα στο γιατρό, μετά θα σταματήσουμε για ψώνια στη λαϊκή και ύστερα θα περάσουμε από το σπίτι των παιδιών για να φάμε όλοι μαζί»
Πολύ συχνά, οι άνθρωποι με άνοια δυσκολεύονται να κατανοήσουν τις πληροφορίες που ακούν όταν η διατύπωση είναι μακροσκελής και περίπλοκη.
Να λέτε αυτό που θέλετε χρησιμοποιώντας απλές, σύντομες προτάσεις και δίνοντας μόνο μία πληροφορία κάθε φορά. (π.χ. «έλα, θα πάμε στον γιατρό»).
«Δεν το κάνεις σωστά. Άστο, θα το κάνω εγώ»
Δραστηριότητες που χάνονται, σπάνια ανακτώνται. Αν αποθαρρύνετε τον ασθενή με άνοια να ασχοληθεί με μία δραστηριότητα κάθε φορά που κάνει κάποιο λάθος, θέτετε σε άμεσο κίνδυνο τη λειτουργικότητά του.
Να του τονώνετε την αυτοπεποίθηση, τονίζοντας όλα όσα κάνει σωστά και προσπερνώντας τα λάθη. Να τον ενθαρρύνετε να κινητοποιείται και να πλένει τα πιάτα, να ποτίζει τα λουλούδια, να διπλώνει τα ρούχα, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει διπλή δουλειά για εσάς ύστερα.
«Άκουσες τις ειδήσεις; Έγινε πάλι τρομοκρατική επίθεση με δεκάδες νεκρούς»
Είναι θεμιτό το άτομο με άνοια να προσανατολίζεται στην επικαιρότητα και να ενημερώνεται για σημαντικά γεγονότα. Ωστόσο, οι εκτενείς αναφορές σε δυσάρεστα ή/και βίαια γεγονότα μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση και αισθήματα ανασφάλειας και φόβου.
Αντί γι ‘αυτό, να δίνετε τις πληροφορίες που θεωρείτε σημαντικές με απλό τρόπο και να διατηρείτε τη συζήτηση σε καθησυχαστικό επίπεδο. Να επικεντρώνεστε επίσης στα καλά νέα της ημέρας.
«Μα είναι δυνατόν να πιστεύεις ότι σου πήρα εγώ το δαχτυλίδι; Εσύ μου το χάρισες, το ξέχασες;»
Συχνά οι άνθρωποι με μεσαίου και προχωρημένου σταδίου άνοια πιστεύουν πράγματα που δεν ισχύουν. Αν έρθετε αντιμέτωποι με μία τέτοια κατάσταση, το να εκφράσετε τον θυμό σας όχι μόνο δεν θα φέρει κανένα αποτέλεσμα, αλλά είναι πιθανό να οδηγήσει σε εντονότερα προβλήματα συμπεριφοράς.
Σε τέτοιες περιστάσεις να αλλάζετε διακριτικά θέμα, στρέφοντας την προσοχή του ασθενούς σε κάτι άλλο. Πείτε π.χ. «Εντάξει μαμά, έχεις δίκιο, θα στο δώσω πίσω. Έλα τώρα να δοκιμάσεις το γλυκό που σου έφτιαξα».
«Τί είναι αυτά που λες; Ο πατέρας σου πέθανε πριν από 25 χρόνια»
Η απότομη έκθεση του ασθενούς στην πραγματικότητα ενός θανάτου που συνέβη πριν καιρό, μπορεί να έχει ως συνέπεια να βιώσει από την αρχή την απώλεια και τα δυσάρεστα συναισθήματα που τη συνοδεύουν.
Σε τέτοιες περιπτώσεις, να προσπερνάτε το θέμα ή να το σχολιάζετε με ευαισθησία και διακριτικότητα.
«Πώς είμαστε σήμερα, γλυκιά μου; Μήπως πεινάμε ή διψάμε;»
Η «μωρουδίστικη» ομιλία κάνει τα άτομα με άνοια να νιώθουν ανίκανα και υποδεέστερα. Αντί γι αυτό, αντιμετωπίστε τον άνθρωπο που ξεχνά ως ισότιμο συνομιλητή, φροντίζοντας όμως να απλοποιείτε τα νοήματα στο βαθμό που είναι κατάλληλος για το στάδιο της νόσου στο οποίο βρίσκεται.
