Χρησιμοποιώ την λέξη ανίχνευση διότι ο γονέας εδώ έχει το ρόλο του ιχνηλάτη. Ένα ρόλο πολύ ευαίσθητο που παίζει με τις ισορροπίες ανάμεσα στο να επιβάλλει τα όρια σε παιδικές ανώριμες συμπεριφορές και στο να ανακαλύψει πιθανά συμπτώματα μιας ψυχικής ασθένειας που πιθανόν κρύβονται πίσω από μία συναισθηματική αστάθεια που εμπεριέχει τον θυμό, την ευερεθιστότητα, την τεμπελιά, και την απάθεια.

Ας δούμε λοιπόν ένα κατάλογο από τα βασικότερα συμπτώματα που θα οδηγήσουν έναν ειδικό στην διάγνωση της καταθλιπτικής διαταραχής. Αλλά κυρίως θα ενεργοποιήσουν και το ένστικτο του γονέα να αναλάβει δράση. Εδώ είναι βασικό να τονιστεί πως είναι πιθανό να μην παρουσιαστούν όλα τα συμπτώματα αλλά κάποια από αυτά καθώς επίσης κάποια από τα κύρια χαρακτηριστικά της διάγνωσης είναι η διάρκεια(πάνω από ένα μήνα) η χρονιότητα και η αντικειμενική ενόχληση του παιδιού να ανταπεξέλθει στις δραστηριότητες του. Επιπλέον, οι γονείς θα πρέπει να γνωρίζουν πως πολλά από τα συμπτώματα είναι συγκαλυμμένα.

Καταρχήν, υπάρχουν τρεις βασικές κατηγορίες που θα μπορούσαν να ταξινομηθούν καθένα από αυτά.

Η πρώτη κατηγορία αφορά το συναίσθημα και περιλαμβάνει τα εξής κύρια συμπτώματα: Εκνευρισμό, θυμό, ακατάπαυστη λύπη και απελπισία, κοινωνική απόσυρση, αυξημένη ευαισθησία σε οποιαδήποτε κριτική καθώς και αίσθημα ενοχών. Επίσης, έντονο αίσθημα αναξιότητας που δημιουργεί πλήγμα στην αυτό-εκτίμηση του παιδιού.

Η δεύτερη κατηγορία αφορά το φυτικό (Αυτόνομο) Νευρικό Σύστημα και τα συμπτώματα που περιλαμβάνει είναι τα εξής: Υπερυπνία/αυπνία, διαταραχές στην όρεξη αφαγία/υπερφαγία (σύνδεση παιδικής κατάθλιψης με παχυσαρκία) τα παιδιά συχνά συνδέουν το συναισθηματικό κενό ή άδειασμα με την κατανάλωση τροφής πλούσιας σε λιπαρά για να επιτύχουν την αίσθηση του κορεσμού. Η κόπωση, η εξάντληση, η απώλεια ενέργειας, και οι σωματικές ενοχλήσεις όπως οι πονοκέφαλοι οι πόνοι στους μύες αποτελούν επίσης χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης κατηγορίας.

Η τρίτη κατηγορία αφορά την γενική πνευματική και σωματική κινητοποίηση του παιδιού σε αυτή τα συμπτώματα είναι τα εξής: Σημαντική απώλεια του ενδιαφέροντος, αίσθημα ανημποριάς (πεποίθηση πως δεν είμαι ικανός/η να καταφέρω τίποτα), έλλειψη ελπίδας, σκέψεις θανάτου και αυτοκτονικού ιδεασμού. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να τονιστεί πως το παιδί που είναι αποφασισμένο να κάνει απόπειρα αυτοκτονίας δίνει τα αντίθετα μηνύματα στο περιβάλλον του έτσι ώστε να μην κινήσει υποψίες. Γι’αυτό θα πρέπει να αξιολογηθεί προσεκτικά η γενική συμπεριφορά του που αφορά το τελευταίο διάστημα.

Η τελευταία κατηγορία συγγενεύει με την πρώτη και αφορά την σκέψη και την αντίληψη του παιδιού. Τα συμπτώματα που παρουσιάζονται είναι τα εξής: Χαμηλή εκτίμηση του εαυτού, σκέψεις αναξιότητας, μνημονικές διαταραχές (δυσκολεύεται να θυμηθεί κάτι που σκέπτονταν πριν από ένα δευτερόλεπτο) καθώς επίσης αντιμετωπίζει και δυσκολία στη συγκέντρωση (αυτό μπορεί να γίνει εύκολα αντιληπτό από τον γονέα). Τέλος, δεν είναι απίθανο σε κάποιες περιπτώσεις και κάτω από ένα τραυματικό σοκ το παιδί να εμφανίσει ένα ψυχωτικό επεισόδιο χάνοντας την ροή του λόγου του και της σκέψης του καταλαμβανόμενο από εξωπραγματικές ιδέες.

Εδώ, θα ήθελα να αναφέρω πως όλη η παραπάνω συμπτωματολογία αφορά παιδιά νηπιακής και σχολικής ηλικίας. Υπάρχει όμως μία εξαιρετικά ευαίσθητη κατηγορία που δυστυχώς η ασθένεια κάνει και εκεί την εμφάνιση της αλλά είναι δύσκολα ανιχνεύσιμη και αφορά τα βρέφη και τα παιδιά προ-νηπιακής ηλικίας. Ας δούμε λοιπόν προσεχτικά ποια είναι η συμπτωματολογία της νόσου σε αυτή την κατηγορία: Αντιλαμβανόμαστε πως ακριβώς λόγω της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας που δεν έχει κατακτηθεί πλήρως η ανάπτυξη του λόγου και της αντίληψης θα πρέπει να υπάρξει μία περαιτέρω ευαισθητοποίηση τόσο στο γονεϊκό όσο και στο κλινικό κομμάτι.

Τα βασικά κριτήρια λοιπόν που είναι ενδεικτικά μίας παθολογικής κατάστασης στα μικρά παιδιά και τα βρέφη είναι τα εξής: έντονο κλάμα χωρίς αιτία σε σταθερή και συστηματική βάση, άρνηση για οποιοδήποτε είδος τροφής ή λιχουδιάς, διαταραγμένος ύπνος (ξυπνάει πολλές φορές την νύχτα χωρίς να υπάρχει κάποια βιολογική ανάγκη), δείχνει να έχει σωματική επιβράδυνση (αργεί πολύ να περπατήσει) χωρίς να υπάρχουν οργανικά ευρήματα, ακόμη υπάρχουν κολικοί που ξεπερνούν τα ηλικιακά όρια και επεκτείνονται και σε ηλικία πέραν της καθαρά βρεφικής.

Τέλος, το παιδί ή το βρέφος μπορεί να παρουσιάσει ακόμα και ένα είδος ψευδο-αυτισμού με χαρακτηριστικό την επαναλαμβανόμενη κίνηση (εμπρός- πίσω) ή ακόμα και μία ένδειξη ελαφριάς νοητικής υστέρησης. Σε πολύ μικρή βρεφική ηλικία είναι δύσκολο για τον ειδικό αναπτυξιολόγο να κάνει την διαφορετική διάγνωση.

Αλλά σίγουρα αξιολογώντας την διάρκεια και την σταθερότητα του συμπτώματος είναι κάτι που θα διευκολύνει την διαδικασία της έγκυρης διάγνωσης.

Απόσπασμα από το άρθρο της Μαριάννας Μηττά, Συστημικής Ψυχοθεραπεύτριας με τίτλο: “Παιδική κατάθλιψη: Εντοπισμός και αντιμετώπιση”