της Ιουλίας Τούντα

Ένας σκύλος βοηθός προσφέρει βοήθεια στην καθημερινότητα ενός παιδιού με ειδικές ανάγκες και δένεται μαζί του. Το ίδιο ισχύει για ενήλικες με προβλήματα και άτομα τρίτης ηλικίας. Είναι οι σκύλοι-βοηθοί και οι σκύλοι συνεδριών.

«Όραμά μας είναι να βελτιώσουμε την ποιότητα της ζωής των παιδιών με αναπηρίες, ενηλίκων, ατόμων τρίτης ηλικίας και των οικογενειών τους. Εκπαιδεύουμε σκύλους για παιδιά και ενήλικες που ανήκουν στις ευαίσθητες ομάδες, αλλά και για άτομα τρίτης ηλικίας με άνοια. Παράλληλα, εκπαιδεύουμε σκύλους βοηθούς συνεδριών για ατομικές ή ομαδικές συνεδρίες και επισκέψεις σε ιδρύματα μαζί με ειδικούς επιστήμονες», τονίζει η Ελένη Παλάγκα, εξειδικευμένη εκπαιδεύτρια σκύλων βοηθών για ΑΜΕΑ.

Η εκπαίδευση ξεκινά από πολύ μικρή ηλικία, σχεδόν μόλις γεννηθούν. Η επιλογή των κουταβιών γίνεται με ειδικά τεστ προσωπικότητας και ταμπεραμέντου. Οι προτεινόμενες φυλές είναι τα Labrador και τα Golden Retriever, German Shepherd, Papillon, Golden Doodle, ή διασταυρώσεις κάποιων εξ’ αυτών. Η εκπαίδευση είναι μια χρονοβόρα και συστηματική διαδικασία. Τα αυστηρά επιλεγμένα κουτάβια αρχίζουν με την προ-εκπαίδευση, την κοινωνικοποίηση και την εκπαίδευση βασικής υπακοής. Στη συνέχεια εκπαιδεύονται στην εξελιγμένη υπακοή και, τέλος, στον εξειδικευμένο ρόλο τους.

Οι σκύλοι βοηθοί δίδονται στους μελλοντικούς τους χειριστές σε ηλικία 20-24 μηνών. Το matching (ταίριασμα) του σκύλου με τον άνθρωπο είναι πολύ σημαντική διαδικασία, γι’ αυτό δημιουργούμε πάντα εναλλακτικούς σκύλους βοηθούς (back up), στοχεύοντας στο ιδανικό δέσιμο.

Με την ολοκλήρωση της εκπαίδευσης του/των χειριστών, που διαρκεί 20-30 ημέρες, οι χειριστές των σκύλων βοηθών πρέπει να αποδείξουν πως έχουν κατανοήσει πλήρως τις ανάγκες του σκύλου βοηθού και είναι ικανοί να τον χειριστούν και να του δώσουν εντολές κάτω από όλες τις συνθήκες και σε πολυσύχναστους και δημόσιους χώρους.

Κατά διαστήματα γίνεται επανέλεγχος και αξιολόγηση των ικανοτήτων των σκύλων βοηθών και των χειριστών τους και υπάρχει πάντα βοήθεια και υποστήριξη, εφόσον κριθεί απαραίτητη.

Η Σχολή, που βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη, λειτουργεί με δωρεές και χορηγίες. Ωστόσο, δεν επαρκούν για να καλύψουν τα 40 αιτήματα των ενδιαφερομένων. Μέχρι το τέλος του χρόνου, θα δοθούν μόλις δύο σκύλοι βοηθοί σε οικογένειες.

«Με την απόκτηση ενός σκύλου βοηθού, αλλάζουν οι ζωές των ανθρώπων. Ένας σκύλος προσφέρει χαρά στην οικογένεια, καθώς οι γονείς βλέπουν τη βελτίωση του παιδιού τους, αλλά και το δέσιμό του με τον σκύλο. Ο σκύλος δεν θα υποκαταστήσει κάποιο φάρμακο, ή τον γιατρό. Είναι ένα βοήθημα για να βελτιωθεί η ζωή του ατόμου με αναπηρία. Αποτελεί τον καλύτερο φίλο του παιδιού και του δημιουργεί αίσθημα εμπιστοσύνης», διευκρινίζει η κα Παλάγκα και επισημαίνει πως «όταν βγάζουμε το σαμάρι βοηθείας, ο σκύλος παραμένει σκύλος. Έχει τις ανάγκες του, που πρέπει να καλύπτει η οικογένεια, έτσι ώστε να μπορεί κι εκείνος να δουλέψει σωστά».

Η απόκτηση ενός σκύλου βοήθειας στοιχίζει 20.000 ευρώ.

Ας γνωρίσουμε τους σκύλους βοηθούς και ορισμένες από τις βοήθειες που προσφέρουν στους συνανθρώπους μας.

Βοηθός κινητικότητας

Μεταφέρει αντικείμενα, φάρμακα, ρούχα, το τροχοκάθισμα, πατερίτσες κ.ά  Βοηθά στο ντύσιμο και στο γδύσιμο, ανοίγει και κλείνει πόρτες ψυγείου, συρταριών, πλυντηρίου. Ενισχύει την ισορροπία του ατόμου, σε περίπτωση που έχει δυσκολία στο βάδισμα, με τη χρήση ειδικού σαμαριού. Βοηθά με τράβηγμα ή με στήριγμα στο να σηκωθεί ή να καθίσει ο χειριστής σε καναπέ, κρεβάτι, καρέκλα. Σηκώνει και δίνει αντικείμενα που πέφτουν στο έδαφος. Μπορεί να προσκομίσει την πιστωτική/χρεωστική κάρτα σε ταμείο που θα του ζητηθεί, με εντολή για πραγματοποίηση πληρωμής. Στο σούπερ μάρκετ μπορεί με εντολή να επιλέξει και να τοποθετήσει στο καλάθι προϊόντα. Σε περίπτωση ανάγκης, πτώσης, ή άλλου ατυχήματος, ο σκύλος βοηθός μπορεί με εντολή ή χωρίς εντολή να ειδοποιήσει για βοήθεια.

Βοηθοί ατόμων με αυτισμό

Ο σκύλος προσφέρει ψυχολογική υποστήριξη, συναισθηματική κάλυψη και στήριξη, ενώ μειώνει το άγχος και το στρες. Το παιδί με το σκυλί γίνονται πόλος έλξης άλλων παιδιών, με αποτέλεσμα το παιδί να έρθει σε επαφή με συνομηλίκους του, να αναπτύξει κοινωνική δεξιότητα και φιλίες.

Παρέχει ασφάλεια και προστασία στο παιδί με την ειδική ζώνη πρόσδεσης (tethering). O γονέας-χειριστής του σκύλου, έχει τη δυνατότητα, κρατώντας το λουρί, να δώσει εντολή στον σκύλο «ξάπλα», όταν το παιδί βρεθεί σε κατάσταση διακύμανσης συναισθημάτων, θυμού και  υπερκινητικότητας, εμποδίζοντας το παιδί να απομακρυνθεί ή να κάνει βίαιες κινήσεις, ειδικά σε πολυσύχναστους χώρους που συνήθως προκαλούν στρες. Το παιδί νιώθει πιο χρήσιμο, έχοντας ένα μικρό λουρί για να χειριστεί τον σκύλο, υπεύθυνο και απασχολημένο.

Βοηθός ατόμων με επιληψία ή άλλων παθήσεων που προκαλούν κρίσεις

Ο σκύλος βοηθός εκπαιδεύεται να αναγνωρίζει ήχους, ή κινήσεις του ατόμου εκείνη την ώρα και να ειδοποιεί για βοήθεια, γαυγίζοντας ή με άλλο τρόπο, ακόμα και κατά τη διάρκεια της νύχτας, ξυπνώντας τα άλλα μέλη της οικογένειας.

Μπορεί να μεταφέρει νερό, φάρμακα, ή ό,τι άλλο χρειάζεται, και καλεί σε βοήθεια, πατώντας κάποιο κουμπί τηλεφώνου για να πραγματοποιηθεί η κλήση. Ανιχνεύει τις χημικές αλλαγές που πραγματοποιούνται στον οργανισμό του ατόμου, στο δέρμα του, στον ιδρώτα του, στο σάλιο του και στην ανάσα του, πριν από μία κρίση. Μόλις ανιχνεύσει τη μεταβολή, προειδοποιεί: γαυγίζοντας, γλείφοντας επίμονα το άτομο, ή μυρίζοντάς το έντονα γύρω από την περιοχή του στόματος. Επίσης, μπορεί να το προειδοποιήσει κάνοντας κύκλους, ή ακουμπώντας το με το πόδι ή τη μύτη του.

Βοηθός κωφών

Οι σκύλοι βοηθοί εκπαιδεύονται, ώστε να βοηθούν τα κωφά άτομα σε καθημερινά θέματα και μαθαίνουν να ανταποκρίνονται και να ειδοποιούν σε συγκεκριμένους ήχους: τηλέφωνο, ξυπνητήρι, κουδούνι πόρτας, συναγερμό, συναγερμό καπνού, στο κάλεσμα ενός άλλου ανθρώπου και, γενικότερα, σε ήχους ανάλογους με τον χώρο και τον τρόπο που ζει το άτομο με μειωμένη ακοή.

Βοηθός μετατραυματικού στρες

Οι σκύλοι βοηθοί για άτομα που πάσχουν από σύνδρομο μετατραυματικού στρες εκπαιδεύονται να αναγνωρίζουν τις χημικές μεταβολές που συμβαίνουν στο οργανισμό, όταν το άγχος αυξάνεται. Ειδικότερα, αναγνωρίζουν την έκκριση της ορμόνης κορτιζόλης.

Βοηθοί διαταραχών και συνδρόμων

Αναγνωρίζουν και αποσπούν την προσοχή, ενώ διακόπτουν ανεπιθύμητες και επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές. Μπορούν να ακολουθούν και να εντοπίζουν το παιδί σε περίπτωση που χαθεί. Ένα άλλο εργαλείο το οποίο παρέχει ασφάλεια σε παιδιά και ανεξαρτησία στους γονείς, είναι η πρόσδεση του παιδιού με τον σκύλο μέσω μίας ειδικής ζώνης. Οι γονείς χειρίζονται τον σκύλο, ο οποίος είναι προσδεμένος με το παιδί, έχοντας έτσι καλύτερο έλεγχο του παιδιού, ειδικά σε πολυσύχναστους χώρους. Βοηθούν τα παιδιά στην κοινωνικοποίηση τους.

Σε παιδιά ή ενήλικες με διαταραχή πρόσληψης τροφής, τους παρέχουν ψυχολογική υποστήριξη. Τους αποπροσανατολίζουν από εμμονές και προβλήματα, τους βοηθούν να βάλουν ένα πρόγραμμα στην καθημερινότητα και τη διατροφή τους, υπενθυμίζοντας με διάφορους τρόπους και σε συγκεκριμένες ώρες πως πρέπει να φάνε. Επιπλέον, βοηθούν άτομα με προβλήματα παχυσαρκίας να βελτιώσουν τη φυσική κατάσταση και την υγεία τους παρακινώντας τα να ασκηθούν με βόλτα και περίπατο συντροφιά με τους τετράποδους φίλους τους.

Σκύλοι πολλαπλών υπηρεσιών

Οι σκύλοι πολλαπλών υπηρεσιών μπορούν ταυτόχρονα να καλύπτουν και να παρέχουν υπηρεσίες σε παιδιά με πολλαπλές αναπηρίες. Τα ειδικά εκπαιδευμένα σκυλιά πολλαπλών χρήσεων μπορούν να εκπαιδευτούν για ένα συνδυασμό εντολών και αναγκών και να εξυπηρετήσουν παιδιά με συνδυασμό αναπηριών. Παράδειγμα: ένα παιδί με αυτισμό που παράλληλα έχει κρίσεις.

Βοηθοί ατόμων με Νόσο Alzheimer/Άνοια

Βοηθούν στο να μειωθούν τα επίπεδα κατάθλιψης και μοναχικότητας. Η  επαφή με το ζώο  προσφέρει συναισθηματική κάλυψη και παράλληλα ηρεμεί και μειώνει τον καρδιακό ρυθμό. Αναγνωρίζουν και διακόπτουν ανεπιθύμητες συμπεριφορές. Βοηθούν στην έρευνα και στον εντοπισμό του ατόμου (tracking). Ο σκύλος εκπαιδεύεται να ειδοποιεί τον χειριστή όταν το άτομο προσπαθεί να απομακρυνθεί π.χ. όταν πλησιάζει κοντά στην πόρτα (γαβγίζοντας). Αν το άτομο απομακρυνθεί και χαθεί, ο σκύλος μπορεί να το εντοπίσει σε εξωτερικό και εσωτερικό χώρο.

Βοηθοί συνεδριών

Βοηθούν τα άτομα να συγκεντρωθούν στη μελέτη και το διάβασμα, αλλά και στη μείωση του άγχους και του στρες. Είναι κίνητρο για την ανάπτυξη κοινωνικών, επικοινωνιακών, συναισθηματικών και μαθησιακών δεξιοτήτων. Είναι το αίτιο και η βοήθεια στην κινησιοθεραπεία, αποκατάσταση του ατόμου. Ο σκύλος, σε συνδυασμό με το παιχνίδι και με διάφορα τρικ, βοηθά στην ψυχική και σωματική υγεία, αλλά και στη διαχείριση φόβων. Αναπτύσσεται μια σχέση σεβασμού, φιλίας και ανιδιοτελούς αγάπης.

Βοηθός ατόμων με διαβήτη

Ο σκύλος βοηθός ατόμων που πάσχουν από διαβήτη τις περισσότερες φορές μπορεί να προειδοποιήσει μόλις ανιχνεύσει τη μεταβολή στον οργανισμό, είτε γαβγίζοντας, είτε γλείφοντας επίμονα το άτομο. Άλλοι τρόποι για να ειδοποιήσει τον ασθενή είναι το έντονο μύρισμα γύρω από το στόμα ή ακουμπώντας τον με το πόδι ή τη μύτη του.