Η τυφλοκώφωση είναι ένα είδος αναπηρίας που συνδυάζει δύο βασικές αναπηρίες, την τύφλωση και την κώφωση, ωστόσο στις περισσότερες περιπτώσεις δεν πρόκειται για ολική ανικανότητα του ατόμου να ακούσει και να δει. Συνήθως πρόκειται για το συνδυασμό βλαβών και μειωμένων ικανοτήτων στα δύο αυτά διαφορετικά είδη αναπηρίας.

Η τυφλοκώφωση είναι μια μοναδική αναπηρία, η οποία σε πολλές περιπτώσεις συνοδεύεται από πρόσθετες αναπηρίες, είτε σωματικές είτε νοητικές- γνωστικές. Ωστόσο, μόνο ένα μικρό ποσοστό των τυφλοκωφών ατόμων είναι τελείως κωφά και τελείως τυφλά.

Στα άτομα με τυφλοκώφωση ένας τομέας που προφανώς παρουσιάζει ιδιαίτερες δυσκολίες είναι η επικοινωνία του ατόμου που πάσχει με τα άλλα άτομα. Ωστόσο σοβαρές είναι και οι επιπτώσεις στη συμπεριφορά του ατόμου που πάσχει αλλά κυρίως στη μάθησή του. Αρκετά σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων και ικανοτήτων του ατόμου με τυφλοκώφωση παίζει η εκπαίδευσή του, που μπορεί να γίνει μέσω της απτικής νοηματικής (χρήση της νοηματικής γλώσσας με τη βοήθεια της αφής).

Είναι μία ιδιαίτερη αναπηρία που προκαλεί έντονες δυσκολίες στο άτομο, καθώς οι δύο αισθήσεις που εμφανίζουν βλάβες αποτελούν για τον κάθε άνθρωπο τις δύο βασικές διόδους μέσα από τις οποίες προσλαμβάνει πληροφορίες για τον κόσμο γύρω του. Το άτομο για να κατανοήσει τον κόσμο στον οποίο ζει δέχεται ερεθίσματα από τον κόσμο γύρω του και στη συνέχεια τα επεξεργάζεται. Όλη αυτή διαδικασία δεν μπορεί να ακολουθηθεί από το τυφλοκωφό άτομο. Ωστόσο, με προσπάθεια και ιδιαίτερη αντιμετώπιση φαίνεται ότι τα άτομα με τυφλοκώφωση μπορούν να κατακτήσουν ικανοποιητικές δεξιότητες επικοινωνίας.

Οι μέθοδοι και οι στρατηγικές που θα ακολουθηθούν στην εκπαίδευση των τυφλοκωφών θα πρέπει να διδάσκονται από άτομα ειδικά εξειδικευμένα τα οποία όμως ταυτόχρονα θα έχουν ιδιαίτερη ευαισθησία για τα άτομα αυτά και ικανότητα να επικοινωνήσουν μαζί τους. Η επικοινωνία αποτελεί σημαντικό τομέα στον οποίο πρέπει να βελτιωθούν τα τυφλοκωφά άτομα, καθώς παρουσιάζουν σημαντικές δυσκολίες, δεδομένων των προβλημάτων των δύο βασικών διόδων πρόσληψης πληροφοριών, της ακοής και της όρασης.

Ακόμη και η ελάχιστη χρησιμοποίηση μιας εκ των δύο αισθήσεων, της όρασης και της ακοής, μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη διεύρυνση των εμπειριών που θα αποκομίσει το παιδί από τον κόσμο γύρω του.

Βασικά χαρακτηριστικά των παιδιών με τυφλοκώφωση τα οποία χρησιμοποιούν επαρκώς την όρασή τους είναι ότι μπορούν να κινηθούν μόνα τους σε γνώριμα περιβάλλοντα, να αναγνωρίσουν γνωστά πρόσωπα, να κατανοήσουν τη νοηματική γλώσσα σε μικρή απόσταση και ίσως να διαβάσουν κείμενα με πολύ μεγάλα γράμματα. Αντίστοιχα, τα παιδιά με τυφλοκώφωση που έχουν επαρκή ακοή έχουν τη δυνατότητα να αναγνωρίσουν γνώριμους ήχους, να καταλάβουν γνωστές φωνές, ή και να αναπτύξουν τα ίδια την ομιλία τους.

Εκτός από τα προβλήματα στην επικοινωνία, σημαντικές είναι και οι δυσκολίες του ατόμου με τυφλοκώφωση στους συμπεριφορικούς και συναισθηματικούς τομείς της ζωής του. Είναι σαφές ότι κυρίαρχη είναι η δυσκολία του να αποκτήσει με ευκολία πληροφορίες οι οποίες απαιτούν τη χρήση των αισθήσεων της όρασης και της ακοής.

Τα παιδιά που γεννιούνται με τυφλοκώφωση συνήθως παρουσιάζουν καθυστέρηση στο περπάτημα, στο μάσημα, στην κινητικότητα και τον προσανατολισμό τους, στην ομιλία τους κάνουν στερεότυπες κινήσεις που παραπέμπουν σε αυτιστική συμπεριφορά, χωρίς να είναι αυτιστικά, κλείνονται στον εαυτό τους όταν δεν μπορούν να προβλέψουν τη συνέχεια μιας δραστηριότητας.

Βασικός στόχος του κάθε εκπαιδευτικού προγράμματος είναι να μπορέσει το τυφλοκωφό άτομο να ξεφύγει από τη μοναξιά και την απομόνωση και να επικοινωνήσει με άλλους ανθρώπους. Με ένα κατάλληλο οργανωμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης και διδασκαλίας, που θα παρέχεται από ένα ειδικά εξειδικευμένο προσωπικό φαίνεται πως το τυφλοκωφό παιδί μπορεί όχι μόνο να κατακτήσει την επικοινωνία με τους άλλους αλλά και να καταφέρει να κατακτήσει υψηλότερους εκπαιδευτικούς στόχους.

Η χρήση των νέων τεχνολογιών συμβάλλει σημαντικά στην εκπαίδευση και επικοινωνία των τυφλοκωφών ατόμων, ενώ με τη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας, υπάρχουν ακόμη πολλές δυνατότητες για βελτίωση των συσκευών και των προγραμμάτων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διευκόλυνση της ζωής των τυφλοκωφών.

Φαίνεται πως η τυφλοκώφωση είναι μια αναπηρία που αρχικά δεν της δόθηκε τόση προσοχή όση έπρεπε, ενώ τα τυφλοκωφά άτομα απλά θεωρούνταν καταδικασμένα να ζούνε μέσα στην απομόνωση και τη μοναξιά, μακριά από κάθε είδους επικοινωνία. Ωστόσο, τα σημερινά δεδομένα και η ανάπτυξη διαφόρων εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε διάφορες χώρες σε όλο τον κόσμο δείχνουν ότι τα παιδιά και οι νέοι με τυφλοκώφωση μπορούν να εκπαιδευτούν και μπορούν να αναπτύξουν διόδους επικοινωνίας με τους άλλους, ακόμη και σε περιπτώσεις που και οι δύο βασικές δίοδοι επικοινωνίας, τόσο η οπτική όσο και η ακουστική, είναι τελείως εκτός λειτουργίας.

Παπαδοπούλου Ελένη- Ψυχολόγος