Η Λίλα Πατρόκλου είναι συγγραφέας παιδικών βιβλίων και έχει δημιουργήσει και συντονίζει τέσσερις παιδικές λέσχες ανάγνωσης, καθώς και μια εφηβική και μια ενηλίκων, πάντα με αντικείμενο την παιδική και νεανική λογοτεχνία. Με αφορμή το νέο της βιβλίο «Ο Στρατηγός κι ο γάτος του» (εκδ. Καλειδοσκόπιο) μιλήσαμε μαζί της για την αγάπη για τα ζώα και την ανάγκη για συνύπαρξη, αλλά και για το κατά πόσο τα σημερινά παιδιά διαβάζουν και πως αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία. Μια απολαυστική συζήτηση με μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα γυναίκα, που στόχο της έχει να μάθει τα παιδιά να αγαπούν τη λογοτεχνία.
Γιατί επιλέξατε για κεντρικό ήρωα έναν εν αποστρατεία στρατηγό; Τι διαφορετικό έχει το επάγγελμα αυτό ή αν θέλετε η ιδιότητα αυτή και τι προσδίδει στον χαρακτήρα του βιβλίου;
Καταρχήν, πρόκειται για μία αληθινή ιστορία. Πρώτα την άκουσα και μετά την έκανα λογοτεχνία. Ο στρατηγός είναι πραγματικό πρόσωπο, γι’ αυτό και στην αρχή του βιβλίου υπάρχει αφιέρωση σε εκείνον. Πρόκειται για έναν πολύ συμπαθητικό κύριο που γνώρισα αφού βγήκε το βιβλίο και κάνει ακριβώς ότι και ο ήρωας του βιβλίου: ζει σε ένα χωριό μαζί με έναν γάτο. Δεν τον επέλεξα εγώ, ήρθε και με βρήκε, γιατί ο ήρωας πάντα έρχεται και με βρίσκει. Από τη στιγμή που έρχεται και σε βρίσκει η ιστορία, οι ήρωες, ένα αληθινό γεγονός, ξεκινάει και γίνεται λογοτεχνία μετά. Όλοι οι ήρωες των βιβλίων μου έτσι δημιουργούνται. Έρχονται και με βρίσκουν.
Ο γάτος είναι κι αυτός μια ιστορία από μόνος του: μόνος και ταλαιπωρημένος. Πως δένεται με τον Στρατηγό και πως αφήνεται τελικά ο ίδιος ο στρατηγός να τον βάλει στο σπίτι του και να τον αγαπήσει;
Το περίεργο είναι πως και ο γάτος, που εγώ δεν τον ξέρω, ο γιος μου τον ξέρει και μου μετέφερε την ιστορία, είναι «εν αποστρατεία», είναι δηλαδή και οι δύο απόμαχοι της ζωής. Αυτός ο γάτος αποφάσισε να υιοθετήσει τον στρατηγό, όπως ακριβώς γίνεται και με κάθε αδέσποτο. Το βιβλίο ουσιαστικά μιλάει για την ανάγκη της συνύπαρξης και πώς μέσα από αυτή, καθρεφτιζόμαστε. Και έχουμε μεγάλη ανάγκη όλοι μας να καθρεφτιστούμε. Με αυτόν τον τρόπο μεγαλώνουν οι άνθρωποι κι έτσι μπορούν να ωριμάσουν. Εάν δεν αφήνεις περιθώριο στο καθρέφτισμα, δεν κάνεις κανένα βήμα προς την ωριμότητα, που υποτίθεται πως είναι το ζητούμενο για τις κοινωνίες του δυτικού κόσμου. Αυτό είναι που δημιουργεί τις εμπειρίες.
Ο γάτος λοιπόν, καθρεφτίστηκε στον Στρατηγό και τον επέλεξε, γιατί ο Στρατηγός τον τάιζε, γιατί δεν κλώτσαγε τα αδέσποτα ζώα. Και ο Στρατηγός από την πλευρά του καθρεφτίστηκε στον γάτο, γιατί ήταν κι αυτός «εν αποστρατεία». Μπορεί να εμφανίζεται αυστηρός, αλλά δεν είναι αυταρχικός. O Στρατηγός είναι ένας άνθρωπος αυστηρός, με τάξη και σειρά, ικανός να επιβιώνει μόνος του, μακριά από την οικογένειά του, αλλά αποζητά την συντροφιά, όπως και ο γάτος.
Η ιστορία σας είναι απλή, όμως είναι γεμάτη νοήματα και μηνύματα και απέραντη αγάπη. Ποια είναι τελικά αυτά τα νοήματα που καλούνται τα παιδιά να ανακαλύψουν;
Το πρώτο πράγμα που θα καταλάβουν τα παιδιά είναι η ανάγκη της συνύπαρξης, που είπαμε πριν. Σε δεύτερο επίπεδο ίσως αντιληφθούν πως η άρνηση του Στρατηγού να δεχτεί τη γάτα μέσα στο ίδιο του το σπίτι αντικατοπτρίζει στην πραγματικότητα τον φόβο μην δεθεί μαζί της. Ο κακομοίρης ο Στρατηγός δείχνει σκληρός, αλλά είναι μαλακός μέσα του. Το πρώτο πράγμα που λέει είναι «τι θα κάνω αν η γάτα ψοφήσει;» και αυτή η φράση είναι αυτό που φοβούνται και οι περισσότεροι ενήλικες και αρνούνται – ανάμεσα σε άλλους λόγους – να υιοθετήσουν ένα ζώο. Γιατί ο Στρατηγός ξέρει και το έχει ζήσει τι σημαίνει δέσιμο και απώλεια. Είναι ο φόβος του για τον πόνο, για την οδύνη, τον χωρισμό, την θλίψη που θα βιώσει αν το ζώο «φύγει». Και αυτό είναι κάτι που πρέπει να συζητηθεί με τα παιδιά.
Σαν συγγραφέας και άνθρωπος με αναπηρία δραστηριοποιείστε εδώ και πολλά χρόνια με την προετοιμασία παιδιών δημοτικού για την ένταξη ατόμων με αναπηρίες στα σχολεία. Πως το κάνετε αυτό και ποια είναι αφενός η αντίδραση της τάξης κι αφετέρου η αντίδραση του παιδιού που καλείται να μπει σε ένα νέο περιβάλλον;
Αν και είναι μια τεράστια συζήτηση, μπορώ να πω το εξής: επισκέπτομαι τα σχολεία για δύο λόγους, ο ένας είναι για να κάνω τα παιδιά σαν συγγραφέας να αγαπήσουν τη λογοτεχνία. Έχω ένα όραμα στη ζωή μου και πολλούς σκοπούς και στόχους. Ο ένας στόχος είναι αυτός που ανέφερα. Το μεγάλο μου όραμα όμως είναι να καταφέρουμε σαν λαός να εξοικειωθούμε σε βάθος χρόνου με την εικόνα και την ιδέα της αναπηρίας, για να μπορέσουμε να ζήσουμε εν ειρήνη. Αν αγαπάμε τη λογοτεχνία είναι ένας δρόμος που μας οδηγεί σε αυτό. Εάν από μικροί εκπαιδευτούμε – καθώς η γνώση είναι αυτή που διώχνει τον φόβο – θα καταφέρουμε να αποδεχτούμε την αναπηρία σαν ιδέα και εικόνα.
Ένα παιδί με αναπηρία που θα πάει στο σχολείο, το πρώτο εχθρικό πράγμα που θα συναντήσει είναι το ίδιο το κτίριο. Αν τα σχολεία ήταν χτισμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτά παιδιά με αναπηρία, τότε και τα υπόλοιπα παιδιά θα είχαν πιο φιλική διάθεση απέναντι στα παιδιά με αναπηρία. Δυστυχώς και λόγω κρίσης στα γενικά σχολεία πάνε να κλείσουν τα προγράμματα ένταξης (μια τάξη σε κάθε σχολείο όπου δάσκαλοι ειδικής αγωγής δουλεύουν με παιδιά με αναπηρία, δυσλεξία, διάσπαση προσοχής, ελαφριές μορφές αυτισμού, ώστε να ενταχθούν στις κανονικές τάξεις του σχολείου), με αποτέλεσμα παιδιά με διάφορες μορφές αναπηρίας να μπαίνουν στις τάξεις απροετοίμαστα και να μην μπορούν οι ίδιοι οι καθηγητές να τα αντιμετωπίσουν, μιας και δεν έχουν εκπαιδευτεί για αυτό από τις ίδιες τους τις σχολές στις οποίες φοίτησαν.
Έρχεται λοιπόν το παιδί με αναπηρία στην τάξη και τα υπόλοιπα παιδιά δεν είναι προετοιμασμένα να το δεχτούν, γιατί δεν έχουν εξοικειωθεί με την εικόνα της αναπηρίας από τα προ νήπια και τους παιδικούς σταθμούς. Εκεί μπαίνω εγώ, που σε τελευταία ανάλυση δεν είμαι και κρατικός φορέας και μέσα από σεμινάρια σε δασκάλους και νηπιαγωγούς προσπαθώ και μαζί με την Τέρψη Ρηγόπουλου να τους ενημερώσουμε, ώστε να δουλεύουν στο σχολείο και να μπορούν τα παιδιά να εξοικειωθούν και με την εικόνα και με την ιδέα. Μπαίνοντας εγώ σαν μονάδα στα σχολεία το μόνο που κάνω είναι μέσα από τη λογοτεχνία να εξοικειώσω τα παιδιά για να μπορέσουν οι πολλοί να πλησιάσουν το ένα. Είναι πολύ πιο εύκολο να πλησιάσουν οι πολλοί τον έναν, παρά το ανάποδο.
Όχι δεν διαβάζουν και δεν τους αρέσει το διάβασμα, δεν το ψάχνουν. Δεν διαβάζουν γιατί τους έχει δοθεί απλόχερα η τεχνολογία από πολύ μικρή ηλικία. Δεν τους είναι οικείο αντικείμενο το βιβλίο. Παρόλο που οι γονείς υποτίθεται πως δίνουν στα παιδιά βιβλία, δεν τα εξοικειώνουν με το βιβλίο, γιατί οι ίδιοι δεν διαβάζουν. Δεν προλαβαίνουμε να διαβάσουμε. Ένα βιβλίο θέλει τον χρόνο του και εμείς πάσχουμε από έλλειμμα χρόνου και αυτό είναι πρόβλημα. Δεν υπάρχει χρόνος και αυτό δεν συμβαίνει μόνο εδώ στην Ελλάδα, συμβαίνει σε όλο τον δυτικό κόσμο.
Η εικονογράφηση του βιβλίου έχει γίνει από την Κατερίνα Χαδουλού.
