Πριν αρχίσω να γράφω αυτό το άρθρο, χάζευα αγχωμένη επί μισή ώρα μια οθόνη υπολογιστή, η οποία είχε αμέτρητες ανοιχτές καρτέλες, η κάθε μία έδειχνε μία σημαντική έρευνα που χρειαζόταν να συμπεριλάβω στο κείμενό μου. Ευτυχώς, έχω κάνει αρκετή ψυχοθεραπεία στη ζωή μου ώστε να αναγνωρίζω ότι αυτή η αίσθηση παράλυσης ονομάζεται τοξική τελειομανία.

Ξέρω τον εαυτό μου και γνωρίζω πώς συμβαίνει αυτό: ξεκινάω με την προσδοκία ότι αυτό το άρθρο πρέπει να είναι τέλειο και να ξεπερνά ο,τι έχει γραφτεί ποτέ για την τελειομανία. Ύστερα, ξεχνώ το γεγονός ότι έχω ένα ανώτερο όριο λέξεων, όπως και ωρών για να εργαστώ και γενικά ότι περιορίζομαι από στοιχεία έμφυτα του να είσαι άνθρωπος. Σύντομα λοιπόν, οι μη ρεαλιστικές προσδοκίες με καταπνίγουν και δεν μπορώ καν να ξεκινήσω, κάτι που ξυπνά την αναβλητικότητα μέσα μου και την ανασφάλεια ότι είμαι μια κακή αρθρογράφος.

Με τα χρόνια, εκπαίδευσα τον εαυτό μου να αναγνωρίζει αυτό το μοτίβο και να το σπάει σε μικρά κομμάτια, επιτρέποντάς μου να ολοκληρώνω κάποιο όγκο εργασίας, να μην απολύομαι και να είμαι σχετικά καλή με τον εαυτό μου. Για άλλους, όμως, αυτή το σαμποτάζ της τελειομανίας μπορεί να αποδειχθεί πολύ δύσκολο και να επηρεάζει τόσο τη σωματική, όσο και την ψυχική υγεία.

Τι είναι ακριβώς η τελειομανία;

Οι ειδικοί ορίζουν την τελειομανία ως «τον συνδυασμό υπερβολικά υψηλών προσωπικών στάνταρ και αυστηρής αυτό – αξιολόγησης». Όμως, υπάρχουν αρκετές παραλλαγές αυτού του ορισμού. Οι Gordon Flett και Paul Hewitt, δύο σημαντικοί ψυχολόγοι και ερευνητές στο πεδίο της τελειομανίας, μελετούν το ζήτημα εδώ και περίπου 3 δεκαετίες. Λένε ότι υπάρχει τελειομανία προσανατολισμένη στον εαυτό, στους άλλους και κοινωνικά υπαγορευμένη.

Πώς επιδρά η τελειομανία στη συνολική μας υγεία;

Η τελειομανία μπορεί να επιδράσει σοβαρά στην ψυχική και σωματική μας υγεία. Σε πρόσφατη έρευνα, ο ερευνητής Thomas Curran συμπέρανε ότι οι κοινωνικά υπαγορευμένη τελειομανία είναι η πιο «καταστροφική» από τους τρεις τύπους. Και αυτό διότι τα άτομα πιστεύουν ότι το κοινωνικό τους πλαίσιο είναι εξαιρετικά απαιτητικό, ότι οι άλλοι τους κρίνουν αυστηρά και ότι πρέπει να επιδείξουν τελειότητα για να εξασφαλίσουν αποδοχή.

Το άγχος, η κατάθλιψη και οι αυτοκτονικοί ιδεασμοί είναι μόνο μερικά από τα ψυχικά προβλήματα που οι ειδικοί έχουν επανειλημμένως συνδέσει με κάποια μορφή τελειομανίας. Σε μια παλαιότερη μελέτη, για παράδειγμα, βρέθηκε ότι πάνω από τους μισούς ανθρώπους που αυτοκτόνησαν είχαν περιγραφεί από τους συντρόφους τους ως «τελειομανείς». Σε μια άλλη μελέτη παρατηρήθηκε ότι πάνω από το 70% των νέων ανθρώπων που αυτοκτονούν έχουν τη συνήθεια να δημιουργούν εξαιρετικά υψηλές προσδοκίες για τον εαυτό τους.

Η τοξική τελειομανία φαίνεται να χτυπά τους νέους ανθρώπους σε μεγάλα ποσοστά. Σύμφωνα με πρόσφατους υπολογισμούς, σχεδόν το 30% των προπτυχιακών φοιτητών βιώνουν συμπτώματα κατάθλιψης και τελειομανίας. Αυτές οι τάσεις φαίνεται ότι αυξάνονται τις τελευταίες δεκαετίες.

Όπως επισημαίνουν οι Curran και Hill, η «τελειομανία που είναι προσανατολισμένη στον εαυτό» και η οποία συμβαίνει όταν τα άτομα προσδίδουν παράλογα μεγάλη σημασία στο να είναι τέλεια, είναι αυτοτιμωρητικά και κρίνουν αυστηρά τον εαυτό τους, συνδέεται με κλινική κατάθλιψη, διατροφικές διαταραχές και πρόωρο θάνατο σε φοιτητές και νέους ανθρώπους. Η αυτο–κριτική τελειομανία θεωρείτε επίσης ότι αυξάνει τον κίνδυνο διατροφικών διαταραχών. Ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι μπορεί να εξηγεί γιατί οι άνθρωποι με διπολική διαταραχή εμφανίζουν άγχος.

Ωστόσο, οι κίνδυνοι της τελειομανίας δεν σταματούν στην ψυχική υγεία. Κάποιες έρευνες έχουν βρει ότι η υψηλή αρτηριακή πίεση εμφανίζεται συχνότερα στους τελειομανείς και άλλοι ερευνητές έχουν συνδέσει αυτό το χαρακτηριστικό με καρδιαγγειακές παθήσεις. Επιπροσθέτως, όταν οι τελειομανείς αντιμετωπίζουν σωματικές παθήσεις, δυσκολεύονται περισσότερο να αναρρώσουν.

Πώς να αντιστρέψουμε τους κινδύνους της τελειομανίας

Η αντιμετώπιση του εσωτερικού μας κριτή μπορεί να αποδειχθεί πολύ δύσκολη υπόθεση, αλλά υπάρχουν αρκετοί τρόποι με τους οποίους μπορούμε να εξουδετερώσουμε αυτή τη φωνή. Μία πρόσφατη μελέτη από Πανεπιστήμιο του Σύδνεϋ συμπέρανε ότι αυτο – ενσυναίσθηση μπορεί να προστατεύσει κατά της κατάθλιψης σε άτομα με τάσεις τελειομανίας. Η αυτο-ενσυναίσθηση μειώνει τη δύναμη της σχέσης ανάμεσα στην δυσλειτουργική τελειομανία και στην κατάθλιψη τόσο στους έφηβους, όσο και στους ενήλικες.

Μπορεί να πιστεύουμε ότι η αυτο-ενσυναίσθηση είναι κάτι που έχουμε ή δεν έχουμε, αλλά οι ψυχολόγοι θεωρούν ότι ορισμένες μορφές ψυχοθεραπείας μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να αντιληφθούν τις αυτές πεποιθήσεις για τον εαυτό τους και να αλλάξουν με τον καιρό. Άλλοι ψυχολόγοι επιμένουν ότι η αυτο-ενσυναίσθηση μπορεί να διδαχθεί.

Ο ενσυνείδητος διαλογισμός και η γιόγκα για παράδειγμα έχει αποδειχθεί ότι καταπολεμούν την επίδραση της αυστηρής εσωτερικής μας φωνής. Τέλος, μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμο το να πάρουμε λίγο χρόνο και να αναγνωρίσουμε το γεγονός ότι όποιους στόχους και να θέσουμε στον εαυτό μας, πιθανότατα να αποδειχθούν δύσκολη σε κάποιο σημείο.