Πλήθος αντιδράσεων προκάλεσε πρόσφατα η εικόνα ενός παιδιού σε αμαξίδιο να ταξιδεύει στο γκαράζ του πλοίου για Θάσο. Το παιδί έμεινε εκεί επί 45 λεπτά, ενώ το πλοίο δεν διέθετε ράμπα για ΑμεΑ. Υστερα από λίγα 24ωρα, το υπουργείο Ναυτιλίας αντέδρασε προχωρώντας στη σύνταξη προεδρικού διατάγματος με το οποίο θα υποχρεώνονται όλες οι ακτοπλοϊκές εταιρείες, ανεξαρτήτως κατηγορίας, να δημιουργήσουν στα πλοία τους κατάλληλους μηχανισμούς για την εύκολη πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία.

«Δεν θα ήθελα να δω ημίμετρα», σημείωσε αναφερόμενος στο προεδρικό διάταγμα ο Δημήτρης Αντώνιου, χρήστης αμαξιδίου και χρόνια ακτιβιστής για τα δικαιώματα των αναπήρων, τονίζοντας πως αν δημιουργηθούν παραδείγματος χάρη ειδικοί χώροι στα γκαράζ για άτομα με αναπηρία δεν λύνεται επ’ ουδενί το πρόβλημα. Είχε αναρτήσει και ο ίδιος μια δική του φωτογραφία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όταν πριν από έξι χρόνια είχε για πρώτη φορά ταξιδέψει με πλοίο και αναγκάστηκε να παραμείνει σε όλη τη διαδρομή στο γκαράζ. «Ηταν πολύ δυσάρεστη εμπειρία. Εβγαινε καπνός από ένα αυτοκίνητο. Σκεφτόμουν πως αν πιάσει φωτιά, θα πεθάνω πρώτος. Δεν είναι μόνο θέμα αξιοπρέπειας, είναι θέμα ασφάλειας», τόνισε.

Οποιος πάει στο λιμάνι της Κεραμωτής θα δει ανθρώπους να μένουν στο γκαράζ

Εζησε μάλιστα πρόσφατα ακριβώς την ίδια εμπειρία όταν ο ίδιος, όπως ακριβώς και το παιδί η φωτογραφία του οποίου ανέδειξε ξανά το θέμα, ταξίδεψε για Θάσο. Οπως σημείωσε, ακόμα και τώρα αν πάει κανείς στο λιμάνι της Κεραμωτής θα δει ανθρώπους να μένουν στο γκαράζ. Το πρόβλημα, περιέγραψε, δεν αφορά μόνο χρήστες αμαξιδίου, αλλά και υπέρβαρους, τραυματισμένους, μέχρι και γονείς με δίδυμα που έχουν διπλό καροτσάκι.

«Ταξιδεύαμε με ένα από τα πλοία που ήταν πλήρως προσβάσιμα. Υπήρχε ασανσέρ αλλά δεν είχαν αφήσει ανοιχτό τον διάδρομο για να φτάσουμε εκεί. Και περιμέναμε μισή ώρα στο γκαράζ να ακούμε τις ανακοινώσεις από τα μεγάφωνα μέχρι να έρθουν οι επτά οδηγοί να μετακινήσουν τα αυτοκίνητά τους».

Χρήστης αμαξιδίου τα τελευταία επτά χρόνια, ο Γρηγόρης Χρυσικός είχε ζήσει επίσης αρκετές φορές τη δυσάρεστη εμπειρία να ταξιδέψει στο γκαράζ πλοίου. Μάλιστα κατέγραψε κάποιες από αυτές στην ταξιδιωτική εκπομπή που συμπαρουσίαζε ως μέλος της ομάδας Cool Crips. Οπως τόνισε, το προεδρικό διάταγμα κινείται σε θετική κατεύθυνση, ωστόσο δεν αρκεί για να βελτιωθεί η προσβασιμότητα στα ακτοπλοϊκά ταξίδια.

«Νόμοι υπάρχουν για την προσβασιμότητα, απλά δεν εφαρμόζονται», τόνισε, προσθέτοντας πως υπάρχουν και άλλες παράμετροι που παίζουν ρόλο, όπως η κουλτούρα των εταιρειών αλλά και η εκπαίδευση του ίδιου του προσωπικού στα πλοία. «Ταξιδεύαμε με ένα από τα πλοία που ήταν πλήρως προσβάσιμα. Υπήρχε ασανσέρ αλλά δεν είχαν αφήσει ανοιχτό τον διάδρομο για να φτάσουμε εκεί. Και περιμέναμε μισή ώρα στο γκαράζ να ακούμε τις ανακοινώσεις από τα μεγάφωνα μέχρι να έρθουν οι επτά οδηγοί να μετακινήσουν τα αυτοκίνητά τους. Το προσωπικό του πλοίου τους είπε να παρκάρουν εκεί. Δεν υπήρχε γνώση ώστε να αφήσουν τον διάδρομο ανοιχτό».

«Είναι σαν να είμαστε τιμωρία»

Οταν μπορεί να απολαύσει το ταξίδι από το κατάστρωμα, συχνά ο κ. Χρυσικός δεν έχει τη δυνατότητα να το κάνει δίπλα στους συνταξιδιώτες του. Οπως ανέφερε, οι θέσεις ασφαλείας που υπάρχουν για να μην κινδυνεύουν οι χρήστες του αμαξιδίου από τις αναταράξεις βρίσκονται συνήθως σε μια άκρη του πλοίου μακριά από τις θέσεις των υπόλοιπων επιβατών. «Είναι σαν να είμαστε τιμωρία. Γιατί να μην μπορώ να καθίσω δίπλα στην παρέα ή τη σχέση μου;», διερωτήθηκε, αναδεικνύοντας τον στερεοτυπικό και μη συμπεριληπτικό τρόπο σκέψης πίσω από τον σχεδιασμό πολιτικών για την προσβασιμότητα.

Τι ισχύει εν έτει 2024

Ο Ιωάννης Βαρδακαστάνης, πρόεδρος της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία, εξηγεί στην «Κ» πως βάσει του προεδρικού διατάγματος 44/2011 τα επιβατηγά πλοία που εκτελούν δρομολογιακούς πλόες κατηγοριών V, VI, VII [συνολικής διαδρομής κάτω των 30 ν.μ.], δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης. Επομένως, σε αυτές τις περιπτώσεις, υφίσταται απαίτηση από την εθνική νομοθεσία να ανατίθεται, με ευθύνη πλοιάρχου, σε μέλος/μέλη του πληρώματος η εξυπηρέτηση των επιβατών με ειδικές ανάγκες κατά την πρόσβαση και διακίνηση αυτών επί του πλοίου. Υπολογίζεται πως τα πλοία που εκτελούν μικρά δρομολόγια είναι τουλάχιστον 80.

Ο ίδιος, με καταγωγή από το Ιόνιο, γνωρίζει από πρώτο χέρι τι θα πει άνιση πρόσβαση στα πλοία της γραμμής. «Τα πλοία που κάνουν τα δρομολόγια Ηγουμενίτσα – Κέρκυρα ή Ζάκυνθος – Κεφαλονιά δεν υποχρεούνται να έχουν φροντίσει για την πρόσβαση των επιβατών με αναπηρία, γεγονός που σημαίνει πως είναι απαραίτητη η συμμετοχή του πληρώματος για να ανεβεί ο επιβάτης στο πλοίο».

Σημειώνοντας πως η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία αιτείται εδώ και πολλά χρόνια τον εξοπλισμό νέων μέσων πρόσβασης και χώρων με συγκεκριμένες προδιαγραφές και στα μικρά πλοία, ο πρόεδρος τονίζει πως είναι σημαντικό να υπάρξει και η ανάλογη εκπαίδευση προσωπικού για τα πρωτόκολλα που πρέπει να ακολουθούν όταν φτάνουν στο λιμάνι άτομα με αναπηρία. 

Νέο προεδρικό διάταγμα

Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ» στο πλαίσιο της αναθεώρησης του θεσμικού πλαισίου που συντάσσει το υπουργείο Ναυτιλίας, όλα τα πλοία και των επτά κατηγοριών που κάνουν δρομολόγια οφείλουν να δημιουργήσουν υποχρεωτικά κατάλληλους μηχανισμούς για την εύκολη πρόσβαση όλων. Ετσι τα καινούργια πλοία θα πρέπει να κατασκευάζονται με συγκεκριμένες προδιαγραφές, ενώ θα δοθεί περίοδος προσαρμογής τριών ετών για τα υπόλοιπα.

Μεταξύ άλλων το σχέδιο του προεδρικού διατάγματος υποχρεώνει όλα τα πλοία να προχωρήσουν για την εξυπηρέτηση των ατόμων με αναπηρία (ΑμεΑ) στην εγκατάσταση ανελκυστήρα κάθετης κίνησης από εξουσιοδοτημένη για τον σκοπό αυτό εταιρεία. Θα συνδέεται έτσι το κύριο κατάστρωμα οχημάτων με τα καταστρώματα που διαθέτουν τους κατάλληλους για ΑμεΑ κοινόχρηστους χώρους παραμονής, εστίασης, υγιεινής και θαλαμίσκους, καθώς και τα ανοιχτά καταστρώματα που διαθέτουν μέσα εγκατάλειψης.

Εκπαιδεύοντας το προσωπικό στα μεγάλα επιβατηγά

Κι ενώ εν έτει 2024 τα άτομα με αναπηρία μένουν ακόμη στο γκαράζ των πλοίων που εκτελούν μικρά δρομολόγια, υπάρχουν ιστορίες ανθρώπων που έδωσαν αγώνα για την ίση προσβασιμότητα όλων στα μεγάλα επιβατηγά πλοία.

Η Ιωάννα Μαρία Γκέρτσου όχι μόνο ήταν εκείνη που έφερε τον πρώτο σκύλο οδηγό στην Ελλάδα το 2003, αλλά και από τα πρώτα άτομα με αναπηρία που εκπαίδευσε το προσωπικό επιβατηγών πλοίων και ναυτιλιακών εταιρειών για τη σωστή εξυπηρέτηση ΑμεΑ.

Οταν η ίδια το 2006 βρήκε δουλειά ως ερευνήτρια στο τμήμα τεχνολογίας και έρευνας στην Κρήτη, θεώρησε πως είναι μία πολύ καλή ευκαιρία να εκπαιδεύσει αφιλοκερδώς τα πληρώματα των πλοίων αφού και η ίδια έκανε πολύ τακτικά το δρομολόγιο Αθήνα – Κρήτη.

Οπως εξηγεί στην «Κ», «πριν από 18 χρόνια, όταν πρωτοπήγα στην Κρήτη, τα πληρώματα των πλοίων δεν ήταν καθόλου εκπαιδευμένα σε θέματα προσβασιμότητας». Να σημειωθεί πως πλέον η θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση των πληρωμάτων είναι υποχρεωτική σύμφωνα με Εγκύκλιο.

«Πλέον οι λιμενικοί με αναγνωρίζουν από τη στιγμή που μπαίνω στην αποβάθρα και ξέρουν βήμα βήμα πώς πρέπει να με καθοδηγήσουν μέχρι την καμπίνα μου. Παλιά αυτό δεν ίσχυε. Επίσης τώρα στα μεγάλα πλοία το προσωπικό ξέρει πώς να συμβουλεύσει έναν επιβάτη με μπαστούνι ή με σκύλο οδηγό ώστε να μη χαθεί ή να μην αποπροσανατολιστεί και να ανέβει με ασφάλεια στο πλοίο», εξηγεί η κ. Γκέρτσου.

«Εχω μιλήσει πολλές φορές με το προσωπικό πλοίων, τις ακτοπλοϊκές εταιρείες που ενημερώνουμε για τη νομοθεσία και τις ανάγκες μας. Πιστεύω όμως πως έχουμε εμείς και ευθύνη ως ανάπηροι να διεκδικήσουμε όσα πρέπει. Παραδείγματος χάριν πέρσι που πήγα στη Μυτιλήνη υπήρχε ένας κανονισμός που λέει πως απαγορεύεται το κοινό να χρησιμοποιεί τις κυλιόμενες σκάλες, ωστόσο εγώ ζήτησα να μου τις ενεργοποιήσουν προκειμένου να κατέβω, το οποίο είναι κάτι για το οποίο θα έπρεπε να έχουν προνοήσει», εξηγεί.