Ρενέ Φαβαλόρο: Ο γιατρός που ανακάλυψε το Bypass και έσωσε εκατομμύρια ασθενείς

9 Μαΐου 1967. Μία εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς ολοκληρώθηκε με πλήρη επιτυχία στην Κλινική Cleveland των ΗΠΑ. Η πολύωρη ιατρική πράξη σήμανε την τελειοποίηση της επαναστατικής μεθόδου του bypass.

Το bypass δημιουργεί μία νέα οδό για τη ροή του αίματος προς την καρδιά. Ο χειρουργός παίρνει ένα υγιές αιμοφόρο αγγείο από το πόδι, το χέρι ή το στήθος και το συνδέει με την αρτηρία της καρδιάς (στεφανιαία αρτηρία). Με αυτόν τον τρόπο, το αίμα παρακάμπτει τη στενωμένη αρτηρία.

Στην ουσία, η επέμβαση δεν θεραπεύει τη στεφανιαία νόσο. Απλώς παρακάμπτει τις στενώσεις των αρτηριών και αυξάνει την αιμάτωση του μυοκαρδίου. Επεμβάσεις ανοιχτής καρδιάς επιχειρούνταν από τις αρχές του 1960. Ωστόσο, η ανάπτυξη της τεχνικής του bypass τελειοποιήθηκε το 1967 από έναν πρωτοπόρο Αργεντίνο καρδιοχειρουργό.

Γεννημένος στη Λα Πλάτα της Αργεντινής από Σικελούς γονείς το 1923, ο René Favaloro είχε αδυναμία στο ποδόσφαιρο, ωστόσο γρήγορα τον κέρδισε η ιατρική. Μετά το Λύκειο, εισήχθη στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού Πανεπιστημίου της Λα Πλάτα, από όπου αποφοίτησε το 1949, έχοντας παρακολουθήσει το έργο μεγάλων καθηγητών.

Η ολοκλήρωση των σπουδών του τον βρήκε στη μικρή πόλη Χασίντο Αράουζ, όπου έγινε γιατρός του δήμου, με τον αδερφό του να τοποθετείται στην ίδια κλινική λίγο αργότερα. Το 1951, παντρεύτηκε την Maria Antonia Delgado, με τον ίδιο και τον αδερφό του να επικεντρώνονται στη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας στην απομονωμένη πόλη όπου κατοικούσαν. Επιχείρησαν μάλιστα να εκπαιδεύσουν το ευρύ κοινό, ενώ εξόπλισαν τη μικρή πόλη με χειρουργείο και μηχάνημα για ακτινογραφίες, βελτιώνοντας παράλληλα το τοπικό εργαστήριο.

Ο Favaloro ξεκίνησε να ενδιαφέρεται όλο και περισσότερο για τις εξελίξεις στην καρδιοχειρουργική. Κατά τη διάρκεια επίσκεψης στη Λα Πλάτα, συναντήθηκε με τον καθηγητή Mainetti, ο οποίος του συνέστησε να μεταβεί στην κλινική του Κλίβελαντ, στις ΗΠΑ.

Αν και δίσταζε αρχικά να αφήσει το επάγγελμά του ως αγροτικός ιατρός, τελικά σκέφτηκε ότι θα μπορούσε να συμβάλει περισσότερο στην κοινότητα όταν επέστρεφε από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Με λίγους πόρους και στοιχειώδη αγγλικά αποφάσισε τελικά να ταξιδέψει στο Κλίβελαντ, όπου σταδιακά ξεκίνησε να συνεργάζεται με σημαντικούς γιατρούς.

Έτσι, με πενιχρά αγγλικά, αλλά πολύ όρεξη για επιστημονική μελέτη, ταξίδεψε στις ΗΠΑ και εντάχθηκε στο δυναμικό της κλινικής.

Στην αρχή, το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς του αφορούσε παθήσεις σχετικές με τις βαλβίδες, ωστόσο στην πορεία άρχισε να ενδιαφέρεται για άλλους τομείς. Κάθε μέρα, έχοντας μόλις τελειώσει τη δουλειά τουυ χειρουργείο, ο Favaloro περνούσε ώρες μελετώντας τις στεφανιαίες αρτηρίες και τη σχέση τους με τον καρδιακό μυ.

Bypass

Η επιστημονική ονομασία είναι «επέμβαση αορτοστεφανιαίας παράκαμψης». Ο όρος bypass καθιερώθηκε καθώς αναφέρεται στην βασική παράμετρο της ιατρικής διαδικασίας, την παράκαμψη.

Τον Μάιο του 1967, ο Φαβαλόρο ήταν ο πρώτος που επιχείρησε να πάρει ένα κομμάτι της φλέβας από το πόδι του ασθενούς για να κάνει την επέμβαση. Η επιτυχία της πρώτης εγχείρησης, οι επιστημονικές δημοσιεύσεις και η εξέλιξη της μεθόδου, συνέβαλλαν ώστε να διαδοθεί ταχύτατα.

Το 1969, σύμφωνα με τα στοιχεία, το ποσοστό θνησιμότητας κατά τη διάρκεια του χειρουργείου ήταν μικρότερο από 5%. Τη δεκαετία του ’70, μειώθηκε στο 2%. Επιπλέον, πέρα από την χαμηλή θνησιμότητα, η τεχνική ήταν σχετικά απλή και ο εξοπλισμός προσβάσιμος.

Έτσι έγινε η λεγόμενη «επανάσταση του bypass». Μέσα σε μία δεκαετία, η Αορτοστεφανιαία Παράκαμψη έγινε μία από τις πιο συνηθισμένες επεμβάσεις στον κόσμο. Σις ΗΠΑ, το 2001, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, πραγματοποιήθηκαν συνολικά 395.000 εγχειρήσεις.

Το τραγικό τέλος του «πατέρα του bypass»

Η διεθνής επιστημονική κοινότητα αναγνώρισε εξαρχής την τεράστια προσφορά του Φαβαλόρο στην ιατρική. Χάρη στη μέθοδό του εκατομμύρια άνθρωποι με καρδιακά προβλήματα, που παλαιότερα θα ήταν καταδικασμένοι, απέκτησαν μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή. Ο Φαβαρόλο όμως δεν είχε τις ευκαιρίες που ήθελε από την πατρίδα του.

Το 2000, η Αργεντινή ήταν στα πρόθυρα της μεγάλης οικονομικής κρίσης. Το «Ίδρυμα Φαβαλόρο», εκπαίδευε γιατρούς απ’ όλη την Λατινική Αμερική και πραγματοποιούσε επεμβάσεις. Τα οικονομικά προβλήματα απειλούσαν η λειτουργία του και η κυβέρνηση δεν ανταποκρίθηκε στις εκκλήσεις του πρωτοπόρου επιστήμονα. Η ψυχολογία του ήταν στη χειρότερη δυνατή κατάσταση.

Τον Ιούλιο του 2000, ο 77χρονος Ρενέ Φαβαλόρο, κλείστηκε στο μπάνιο του σπιτιού του και πυροβόλησε την καρδιά του. Είχε κάνει χιλιάδες καρδιές να χτυπούν ρυθμικά. Μόνο μία σταμάτησε εσκεμμένα. Τη δική του. Η επιλογή της ημερομηνίας ήταν επίσης συμβολική. Η 29η Ιουλίου, ήταν η ημέρα των γενεθλίων ενός καλού του φίλου -επίσης καρδιοχειρουργού-, ο οποίος τον είχε ενθαρρύνει το 1971 να επιστρέψει στην Αργεντινή.

Μετά από την αυτοκτονία του, αποκαλύφθηκε ότι είχε γράψει επιστολή προς τον πρόεδρο της Αργεντινής Φερνάντο ντε λα Ρούα – ο οποίος φέρεται πως δεν την είχε διαβάσει – όπου δήλωνε ότι κουράστηκε να «είναι ζητιάνος στην πατρίδα του» και ζήτησε από τον ντε λα Ρούα βοήθεια προκειμένου να συγκεντρωθούν χρήματα για το Ίδρυμα. Ο Favaloro φέρεται επίσης να δήλωνε συγκλονισμένος από τη διαφθορά στο σύστημα υγείας, την οποία δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει, περιγράφοντας τον εαυτό του σαν «Δον Κιχώτη».