Οι κακοί δρόμοι, τα καπνισμένα μπαρ, τα σκαλιά-παγίδες υπάρχουν επειδή είμαστε ανίκανοι να φανταστούμε την πόλη μας ως μια πόλη για όλους. 

Tαξίδεψα πρόσφατα στη Γερμανία, περνώντας από ένα απ’ τα κακά γερμανικά αεροδρόμια, το ένα από τα δύο του Βερολίνου. Χωρίς πολύ χώρο, παλιό, δύσκολο στη χρήση του, το συγκεκριμένο αεροδρόμιο έχει ελάχιστα καθίσματα για όσους περιμένουν την πτήση τους ή να παραλάβουν κάποιον. Σε ώρα αιχμής, ο κόσμος κάθεται κάτω ή έξω στο κρύο.

Γυρίζοντας από δω και από κει για να βρω μια θέση και βρίζοντας που δεν είχε, παρατήρησα ότι ανά τρία καθίσματα μία θέση ήταν άδεια. Ο κόσμος καθόταν κάτω, αλλά όχι σ’ αυτήν. Πλησίασα και είδα ότι είχε ένα αυτοκολλητάκι. Η θέση ήταν για άτομα σε καροτσάκι ή για αδιάθετους. Κανείς απ’ όσους πάγωναν στον 1 βαθμό Κελσίου ή απ’ όσους πάλευαν να δουλέψουν στα λάπτοπ τους απ’ το πάτωμα δεν διανοήθηκε να καθίσει εκεί.

Δύσκολα μου ‘ρχεται στο μυαλό άλλη πρωτεύουσα στην Ευρώπη με τόσο μίσος για τους μη αρτιμελείς, μη τέλειους, μη απόλυτα υγιείς όσο η Αθήνα. Ακόμα κι όταν παραδεχόμαστε ότι δεν φροντίζουμε για τους «ανάπηρους», τους αρρώστους, τους γέρους, σκεφτόμαστε πάντα απ’ την προνομιούχο θέση του αρτιμελούς, του υγιούς, του νέου και μιλάμε σαν να τους κάνουμε χάρη που τους αφήνουμε να υπάρχουν (ασχέτως του αν αυτή μας η θέση είναι μια περαστική φαντασίωση).

Όσο ο κόσμος κυκλοφορεί στους δρόμους με τα ξεχαρβαλωμένα πεζοδρόμια και τα σκατά σκύλων, τα μπαρ με το τσιγάρο που σε αρρωσταίνει από παντού είναι φίσκα και κανείς δεν αντικαθιστά τις διαλυμένες ράμπες ή την απαίσια για όσους δεν βλέπουν σήμανση, όλα είναι εντάξει, αφού τα καταφέρνουμε.

Πώς λέμε «ανάπηρο» ή «δυσλειτουργικό» κάποιον που δεν ταιριάζει σ’ ένα σύστημα που δεν τον λαμβάνει υπόψη; Κάποιοι άνθρωποι δεν μπορούν να λειτουργήσουν, επειδή ο κόσμος μας είναι στημένος στα δικά μας μέτρα (σκαλιά, στραβά πεζοδρόμια, χαοτικά λεωφορεία) και όχι επειδή φταίνε. Θα πει κανείς: μα, δεν πιστεύουμε ότι φταίνε, απλώς δεν φροντίσαμε για τις υποδομές. Κακή δικαιολογία, αφού η ιεράρχηση των προτεραιοτήτων στην κοινή μας ζωή δεν είναι αθώα.

Αν δεν φταίνε, πώς δικαιούμαστε να τους μεταχειριζόμαστε έτσι, σαν να μην έχουν αξία; Δεν δικαιούμαστε. Σ’ έναν κόσμο χωρίς σκάλες και εμπόδια στην πρόσβαση, οι άνθρωποι με καροτσάκι δεν θα είχαν απολύτως κανένα πρόβλημα να κάνουν ακριβώς ό,τι κάνουν όσοι έχουν την τύχη να στηρίζονται στα πόδια τους.

Ακόμη, νομίζουμε πάντα ότι οι άλλοι είναι καλά, δεν φανταζόμαστε ότι αυτός που περνάει δίπλα μας μπορεί να υποφέρει από κάτι. Όσο ο κόσμος κυκλοφορεί στους δρόμους με τα ξεχαρβαλωμένα πεζοδρόμια και τα σκατά σκύλων, τα μπαρ με το τσιγάρο που σε αρρωσταίνει από παντού είναι φίσκα και κανείς δεν αντικαθιστά τις διαλυμένες ράμπες ή την απαίσια για όσους δεν βλέπουν σήμανση, όλα είναι εντάξει, αφού τα καταφέρνουμε. Δεν μπορεί να είναι και τόσο κακά τα πράγματα, η πόλη λειτουργεί. Ο κόσμος κυκλοφορεί, άρα είναι καλά οι γύρω μας.

Έτσι, δεν μπαίνουμε στον κόπο να σκεφτούμε ότι μάλλον βλέπουμε γύρω μας ανθρώπους που ανέχονται την κατάσταση ή μόνο ανθρώπους με γερά πνευμόνια που αντέχουν να εισπνέουν την παντοτινή τσιγαρίλα των καφέ, αρτιμελείς με λειτουργικά γόνατα που μπορούν να χοροπηδάνε ανάμεσα σε αμάξια και μηχανάκια και τέλεια λειτουργικούς που μπορούν να συνεννοηθούν με το ηλεκτρονικό εισιτήριο Athena Ticket και το μηχάνημα που το φτύνει, αν έχεις την υπομονή. Υπάρχουν, όμως, κι άλλοι. Δεν έχει πρόβλημα μια πόλη που δεν απευθύνεται σ’ αυτούς;

Δοκιμάστε να διασχίσετε ένα πεζοδρόμιο με κλειστά μάτια στην Αθήνα. Θα πάρετε «σεξουαλική» αγκαλιά κάποιο δέντρο. Ή πάρτε μια βαλίτσα με ροδάκια και δείτε πόσες φορές θα «βρει» κάπου. Μετά, φανταστείτε ότι η μετακίνησή σας βασίζεται στη βαλίτσα και το αν τα ροδάκια της «βρίσκουν» κάπου. Έχω κάνει αυτό το πείραμα σε πολλές ολλανδικές πόλεις και η βαλίτσα δεν συνάντησε πουθενά εμπόδιο. Καθόλου περίεργο, στην Ολλανδία βλέπεις παντού ανθρώπους σε αμαξίδια να ζουν κανονικά τη ζωή τους (γιατί όχι;).

Δεν είναι ότι στην Αθήνα είμαστε οι τέλεια λειτουργικοί. Ίσως απλώς τους παριστάνουμε. Ή ίσως να είμαστε σήμερα και να μην είμαστε αύριο. Οι κακοί δρόμοι, τα καπνισμένα μπαρ, τα σκαλιά-παγίδες υπάρχουν επειδή είμαστε ανίκανοι να φανταστούμε την πόλη μας ως μια πόλη για όλους. Ταυτόχρονα, φανταζόμαστε ότι οι άνθρωποι γύρω μας είναι μια χαρά, βλέπουν, περπατάνε καλά, έχουν πνευμόνια που αντέχουν από σκόνη και δακρυγόνα μέχρι καπνό από θαμώνες-φουγάρα, δεν γλιστράνε, έχουν γερά πόδια, δεν μπερδεύονται στα μέσα μαζικής μεταφοράς και, οk, αν γίνει κάτι θα τα καταφέρουν. Αυτό δεν ισχύει. Χτίζουμε έναν κόσμο με σκάλες, τρύπια κράσπεδα, γλιστερές πλάκες παντού, σκοτάδι και απαίσια μέσα μαζικής μεταφοράς και αποκλείουμε όσους δεν μπορούν να τα βάλουν με το σύμπαν των, υποτίθεται, τέλεια λειτουργικών. Η Αθήνα, μια πόλη που δεν περιλαμβάνει όσους είναι αλλιώς, έχει ηθικό πρόβλημα.

Συζητώντας με αφορμή τις εκλογές για το πώς θέλουμε να είναι η πόλη μας, καλό θα ήταν να μη συζητάμε σαν τίποτα άτρωτοι, τέλειοι και υγιείς. Δεν έχει πρόβλημα ο άνθρωπος που τον πειράζει το τσιγάρο στο μπαρ ούτε ο τυφλός που δεν μπορεί να περάσει τον δρόμο επειδή οι πλάκες που τον καθοδηγούν έχουν στη μέση δέντρο. Πρόβλημα έχουν όσοι νομίζουν ότι αυτά δεν τους αφορούν, ότι δεν είναι το βασικό μας θέμα τώρα.

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΕΡΓΙΟΥ