Οι δέσμιοι των αρνητικών σκέψεων δεν μπορούν πάντα να ξεφύγουν από αυτές και πολλοί είναι οι άνθρωποι που πέφτουν θύματα μιας βαθιάς θλίψης.

Η μελέτη των σκέψεων και των στάσεων των ανθρώπων απέναντι στη ζωή ίσως και να μπορεί να προσφέρει μια ερμηνεία στο γιατί κάποιοι τείνουν να εμφανίζουν κατάθλιψη υπό την επήρεια στρεσσογόνων γεγονότων, ενώ άλλοι άνθρωποι όχι.

Παρακάτω, παρατίθονται μια σειρά από παράγοντες ευαλωτότητας, οι οποίοι μπορούν να οδηγήσουν στην εμφάνιση καταθλιπτικής συμπτωματολογίας. Κεντρικό στοιχείο αυτών, αποτελούν οι διαστρεβλωμένες πεποιθήσεις, οι οποίες προηγούνται της κατάθλιψης. Ως εκ τούτου, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η αλλαγή σε επίπεδο σκέψεων θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ένας βασικός παράγοντας ανθεκτικότητας, αλλά και παρέμβασης στα άτομα με καταθλιπτικά σημάδια.

1. Μαθημένη Αβοηθητότητα

Αυτό το μοτίβο σκέψης αντανακλά μια λανθασμένη πεποίθηση των ανθρώπων ως προς την αδυναμία τους να ασκήσουν οποιαδήποτε επιρροή στα γεγονότα της ζωής τους. Τα άτομα έχουν την τάση να υιοθετούν μια πιο παθητική στάση και να βιώνουν έντονη δυσφορία, χωρίς καμία ελπίδα ανακούφισης.

2. Μηρυκασμός Αρνητικών Σκέψεων

Οι πάσχοντες από κατάθλιψη έχουν μια έντονη τάση μηρυκασμού, γεγονός που διαιωνίζει και ενισχύει την διατήρηση των έντονων αρνητικών σκέψεων. Για παράδειγμα, οι σκέψεις ενός πάσχοντα για ένα επίπονο διαζύγιο μπορεί να εμφανιστούν με την μορφή μιας βαθιάς θλίψης («θα μπορούσα να είναι καλύτερος σύζυγος») και άγχους για το μέλλον («πως θα ανταπεξέλθουν τα παιδιά μου»). Η παρόρμηση, των ανθρώπων αυτών, να σκέφτονται συνέχεια τις αιτίες και τα αποτελέσματα μιας καταστασης, τους αποτρέπει από την εύρεση λειτουργικών στρατηγικών αντιμετώπισης.

3. Αίσθημα Εξάντλησης

Όπως έχει γράψει και ο Andrew Solomon, το αντίθετο της κατάθλιψης δεν είναι η ευτυχία, αλλά η ζωή και η ανθεκτικότητα. Οι πάσχοντες από κατάθλιψη δεν είναι σε θέση να μετατοπίσουν την προσοχή τους από τις αρνητικές πληροφορίες, με αποτέλεσμα να γίνονται πιο ευάλωτοι στην διείσδυση αποσπασματικών ερεθισμάτων.

4. Έλλειψη Κινήτρου

Τα άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη νιώθουν απελπισία και κάθε δραστηριότητα αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση. Οι ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι η κατάθλιψη αντικατοπτρίζει μια αλλαγή στην εσωτερική ανάλυση κόστους-οφέλους και, κατά συνέπεια, την έκπτωση της ικανότητας λήψης αποφάσεων. Η έλλειψη ντοπαμίνης μπορεί να αυξήσει σημαντικά την ικανότητα αποτίμησης, ενώ ταυτόχρονα μειώνει την ικανοποίηση από τις καθημερινές δραστηριότητες και τις αλληλεπιδράσεις με τους άλλους. Το αποτέλεσμα: έλλειψη κινήτρων και δράσης.

5. Μεροληπτική μνήμη

Η κατάθλιψη έχει συνδεθεί στενά με την ανάκληση των αρνητικών γεγονότων – διαδικασία που συμβαίνει αυτόματα. Άναμνήσεις προηγούμενων αποτυχιών και εικόνες από καταστροφικά μελλοντικά σενάρια επιδεινώνουν περαιτέρω τη διάθεσή του πάσχοντα.

6. Γνωστικά σχήματα

Τα σχήματα είναι γνωστικές δομές που διαμορφώνουν την επεξεργασία των πληροφοριών. Τα σχήματα των ατόμων με κατάθλιψη, συχνά, περιλαμβάνουν θέματα απώλειας, αποχωρισμού, αποτυχίας και ανεπάρκειας. Τα αρνητικά αυτά σχήματα αποτελούν παράγοντες -κινδύνου- που διαμορφώνουν τις πεποιθήσεις. Με επανειλημμένη ενεργοποίηση, η αρνητική σκέψη εξελίσσεται σε ένα ισχυρό μοτίβο, το οποίο εγκαθιδρύεται, με αποτέλεσμα τα στρεσσογόνα γεγονότα της ζωής να έχουν πιο εύκολη πρόσβαση με την πάροδο του χρόνου.

7. Θέσπιση μη ρεαλιστικών στόχων

Τα καταθλιπτικά άτομα έχουν την τάση να θέτουν και να επιδιώκουν μη ρεαλιστικούς στόχους (π.χ. αδυναμία να αφήσουν ένα διαταραγμένο γάμο ή να επιδιώξουν ένα όνειρο που δεν μπορούν να επιτύχουν) και να ασχολούνται με την αποτυχία τους. Οι άνθρωποι που καταφέρνουν να απεμπλακούν από τους φαινομενικά αδύνατους στόχους είναι διανοητικά πιο υγιείς από όσους παραμένουν παγιδευμένοι σε αυτούς τους φαύλους κύκλους.

8. Κακή ικανότητα επίλυσης προβλημάτων

Οι ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι, σε πολλές περιπτώσεις, αγχωτικά συμβάντα ζωής (π.χ. απώλεια, ταπείνωση ή παγίδευση) εξαρτώνται από μια προσωπική επιλογή. Δηλαδή, ορισμένες συμπεριφορές μπορεί να επιδεινώσουν την καταθλιπτική διάθεση. Για παράδειγμα, ένα άτομο, επιρρεπές σε κατάθλιψη, τείνει να ενεργεί παρορμητικά, όταν αντιμετωπίζει μια δύσκολη κατάσταση, γεγονός που διατηρεί και ενισχύει το πρόβλημα. Ή ένα άτομο με ελλείμματα στις κοινωνικές δεξιότητες, το οποίο ασκεί ακατάλληλη κριτική στους άλλους, μπορεί να προκαλέσει έντονα προβλήματα στον διαπροσωπικό τομέα. Σε τέτοιες περιπτώσεις, τα καταθλιπτικά άτομα δεν αντιδρούν απλώς σε αγχωτικά γεγονότα, αλλά συμβάλλουν ενεργά στην διατήρηση των αγχωτικών καταστάσεων.

9. Αυτό-ίαση

Μια λανθασμένη συμπεριφορική απόκριση, με σκοπό την αυτοβοήθεια στις δύσκολες καταστάσεις της ζωής, είναι η κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ. Η στρατηγική αυτή μπορεί να προσφέρει μια άμεση και βραχυπρόθεσμη ανακούφιση από τα δυσβάσταχτα συναισθήματα, αλλά αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης κατάθλιψης, σε μακροχρόνιο επίπεδο. Για παράδειγμα, τα άτομα που τρώνε σε υπερβολικό βαθμό εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Η κατάχρηση και η διατροφική διαταραχή μπορεί να αποτελέσουν την κορυφή του παγόβουνου της καταθλιπτικής συμπτωματολογίας, που αν αγνοήσουμε θα προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα στην ψυχική υγεία του ατόμου.

10. Προσωπικότητα

Η εμφάνιση της κατάθλιψης έχει συνδεθεί και με τον τύπο της προσωπικότητας του ατόμου. Για παράδειγμα, τα νευρωτικά χαρακτηριστικά μπορεί να οδηγήσουν στην εκδήλωση καταθλιπτικής συμπτωματολογίαςεξαιτίας των ακατάλληλων στρατηγικών αντιμετώπισης απέναντι στις πιέσεις. Πιο συγκεκριμένα, οι νευρωτικοί τείνουν να ανησυχούν υπερβολικά για πράγματα, δυνάμει δυσάρεστα, που ίσως συμβούν, στο μέλλον, και είναι πιο προσεκτικοί με τα απειλητικά ερεθίσματα, ακόμα και όταν εκείνα βρίσκονται σε απόσταση ή υποβόσκουν. Επίσης, τα άτομα αυτά θεωρούνται, από τους άλλους, αρκετά δύσκολα στην συναναστροφή, με αποτέλεσμα να αποκλείονται από τον κοινωνικό περίγυρο και να βιώνουν μεγαλύτερη απομόνωση και απόρριψη.

Απόδοση: Άννα Αποστολίδου, Κλινικός Ψυχολόγος
Πηγή: psychologytoday.com
Επιμέλεια: Psychologynow.gr