Της Φανής Λούγκλου, Κλινικής Ψυχολόγου-Παιδοψυχολόγου

Μια διάγνωση καρκίνου είναι για όλους επώδυνη, πόσο μάλλον αν πρόκειται για παιδί.  Κανείς δεν φαντάζεται ότι το παιδί του έχει καρκίνο.  Κανείς δεν έχει έτοιμες ικανότητες για να το αντιμετωπίσει και να στηρίξει το παιδί.  Σε τέτοιες περιπτώσεις, το ταξίδι είναι μακρύ και κάθε καινούριο στάδιο απαιτεί νέες προσαρμογές.

Εκτός όμως από την ιατρική αντιμετώπιση της ασθένειας, γονείς και παιδιά έχουν να χειριστούν τις συναισθηματικές επιπτώσεις.  Σε αυτή την περίπτωση δεν υπάρχει σωστός και λάθος τρόπος.  Ο γονιός κάνει το καλύτερο που μπορεί, δεδομένων των συνθηκών, για να κρατηθεί και να στηρίξει το παιδί. Το παιδί πάλι, χάνοντας μεγάλο κομμάτι της παιδικότητάς του, είναι απαραίτητο να έχει διεξόδους έκφρασης και εκτόνωσης.

Κάποιοι ειδικοί θεωρούν ότι συγκεκριμένοι τρόποι αντιμετώπισης του άγχους και της θλίψης είναι λάθος, γιατί οι ίδιοι νιώθουν άβολα.  Για παράδειγμα, το προσωπικό του νοσοκομείου μπορεί να ενοχληθεί από ένα παιδί που κλαίει συνέχεια ή έναν γονιό που είναι πιεστικός επειδή κάνει πολλές ερωτήσεις.

Επίσης οι γονείς δεν πρέπει να πιστεύουν ότι επειδή οι ίδιοι ή το παιδί αποθαρρύνεται δεν αντιμετωπίζουν σωστά τους φόβους του.  Η κατάθλιψη μπορεί να συμβεί οποιαδήποτε στιγμή, κατά τη διάγνωση, τη θεραπεία, την υποτροπή ή τον θάνατο.  Αυτές τις στιγμές μια βαθιά θλίψη είναι αναμενόμενη και απόλυτα κατανοητή.  Είναι στιγμές όπου πρέπει να παρθούν σοβαρές και δύσκολες αποφάσεις, να αλλάξει ο τρόπος θεραπείας, α αξιολογηθούν οι πιθανότητες και να μεταβεί η οικογένεια σε ένα άλλο στάδιο της ζωής τους.  Είναι όμως καλό να θυμούνται οι γονείς ότι η κατάθλιψη μπορεί να αντιμετωπιστεί με επιτυχία στις περισσότερες περιπτώσεις.

Οι γονείς δεν χρειάζεται να πιεστούν για να αντιμετωπίσουν διαφορετικά τα συναισθήματά τους, αλλά ούτε να αναγκάσουν άλλους να έχουν τον ίδιο τρόπο αντιμετώπισης.  Το πώς χειρίζεται κάποιος μια δύσκολη κατάσταση και τα συναισθήματά του εξαρτάται από την προσωπικότητά του.

Επιτυχημένοι τρόποι αντιμετώπισης προσφέρουν βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη ανακούφιση από το άγχος και οδηγούν σε προσαρμογή στις νέες συνθήκες.

Τρόποι αντιμετώπισης για ενήλικες

Κανένας τρόπος αντιμετώπισης του φόβου και του άγχους δεν είναι λάθος από μόνος του.  Η κοινή λογική λέει ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι να διαχειριστεί κανείς τα συναισθήματά του.  Γενικά, η αντιμετώπιση του καρκίνου έχει να κάνει με τη δράση και την αντίδραση.

Οι στρατηγικές δράσης επικεντρώνονται σε ένα πρόβλημα και έχουν σκοπό την αλλαγή της κατάστασης.  Η επιλογή τη θεραπείας, η οργάνωση του φακέλου του παιδιού, η επιλογή γιατρών, όλα αποτελούν στρατηγικές δράσης.

Οι στρατηγικές αντίδρασης χρησιμοποιούνται όταν μια κατάσταση δεν μπορεί να αλλάξει και επικεντρώνονται στο συναίσθημα.  Σε αυτές τις στιγμές οι γονείς προσπαθούν να επηρεάσουν τον τρόπο που οι ίδιοι και το παιδί αντιλαμβάνονται την κατάσταση και πώς αντιμετωπίζουν το άγχος. Οι στρατηγικές αντίδρασης δεν είναι το ίδιο με την αντίδραση.  Για παράδειγμα, η πρώτη αντίδραση μπορεί να είναι πανικός.  Μια στρατηγική αντίδρασης είναι ο τρόπος που αντιμετωπίζεται ο πανικός και γίνεται κάτι πιο εποικοδομητικό. Τι μπορεί όμως να βοηθήσει τους γονείς;

1. επικοινωνία και έκφραση συναισθημάτων
2. αποστασιοποίηση
3. επικέντρωση σε θετικές εξελίξεις
4. καλή διαχείριση πληροφοριών
5. στήριξη από συγγενείς, φίλους ή ομάδες
6. χρόνος και ευκαιρίες για έκφραση συναισθημάτων
7. αντιμετώπιση μιας ημέρας τη φορά
8. επανεκτίμηση της ζωής
9. επικοινωνία με γονείς που έζησαν, ή ζουν, το ίδιο
10. ανάπτυξη μιας αίσθησης ελέγχου
11. διατήρηση

Τρόποι αντιμετώπισης για τα παιδιά

Τα παιδιά επιλέγουν τις αντιδράσεις τους σχεδόν όπως και οι ενήλικες.  Αλλά τα παιδιά δεν είναι μικροί ενήλικες, και οι σκέψεις και οι συμπεριφορές τους δείχνουν τις διαφορές.  Οι πληροφορίες που δίνονται στο παιδί μπορεί να είναι λεκτικές ή όχι.  Το παιδί ίσως κάνει ερωτήσεις, ακούσει τις συζητήσεις των ενηλίκων ή να μοιραστεί τις γνώσεις του δείχνοντας τα μηχανήματα στους επισκέπτες ή εξηγώντας τα στοιχεία του αίματος στους συμμαθητές.  Τα παιδιά χρησιμοποιούν συμπεριφορές και σκέψεις αυτό-προστασίας για να ρυθμίσουν τα συναισθήματά τους και να αμυνθούν απέναντι στο άγχος.  Παρ’ όλα αυτά, τα παιδιά είναι πιο ακραία στις αντιδράσεις τους.

Για παράδειγμα, ένα παιδί μπορεί να γίνει επιθετικό γιατί έχει κουραστεί από τη μακρά παραμονή στο νοσοκομείο.  Επίσης μπορεί κλειστεί στον εαυτό του για λίγο και να παλινδρομήσει σε συμπεριφορές που δεν ταιριάζουν στην ηλικία του.

Οι στρατηγικές αντιμετώπισης που μπορεί να χρησιμοποιήσει το παιδί είναι:

1. περισπασμοί (τηλεόραση, παιχνίδια, μουσική, χειροτεχνίες, βόλτες – όταν επιτρέπεται)
2. κοινωνική στήριξη (επισκέψεις από φίλους)
3. αποφυγή (αποφεύγει να συμμετέχει σε κάτι, προτιμά να κοιμηθεί)
4. συνεργασία
5. ανεξάρτητες δραστηριότητες (να μπορεί να κάνει κάποια πράγματα μόνο του)
6. συναισθηματική έκφραση
7. λεκτική έκφραση
8. αναζήτηση πληροφοριών