Του Γιάννη Τοτονίδη
Ο αυτισμός είναι μια πάθηση χωρίς γνωστή αιτία που προσβάλλει 1 στα 150 παιδιά. Αποτελεί ένα διογκούμενο παγκόσμιο ζήτημα. Ο κινηματογράφος δεν έμεινε αδιάφορος σε αυτήν τη σύνθετη νευροβιολογική διαταραχή. Πολλοί σκηνοθέτες, άντρες και γυναίκες, από πολλές χώρες του κόσμου, κατέθεσαν την ευαισθησία τους με σκοπό να μας γνωστοποιήσουν τον αυτισμό, να μας προσεγγίσουν κοντύτερα στον κόσμο αυτών των ατόμων και να μας αφυπνίσουν. Όπως θα διαβάσετε, ανάμεσά τους υπάρχουν πολλά ντοκιμαντέρ, στα οποία αποδεικνύεται ότι ο αυτισμός δεν είναι ασθένεια και τα άτομα αυτά δεν έχουν ανάγκη θεραπείας, αλλά κατανόησης. Είναι απλά διαφορετικά και δυστυχώς η Επιστήμη βρίσκεται ακόμη σε βρεφικό στάδιο, για να μπορέσει να μας εισαγάγει στο δικό τους κόσμο.
Με αφορμή την ταινία «Ζωή Σαν Κινούμενο Σχέδιο» («Life, Animated») επιχειρώ να αποτυπώσω τη σχέση αυτισμού και κινηματογράφου, αλιεύοντας από τα απύθμενα ύδατα της 7ης Τέχνης, όσες περισσότερες ταινίες δύναμαι να αντλήσω από το καλάθι της Μνήμης. Πιθανόν (μάλλον σίγουρα) θα απουσιάζουν κάποιες. Επειδή θεωρώ πολύ ευαίσθητο και σοβαρό το θέμα, ζητώ εκ των προτέρων συγγνώμη για την όποια παράβλεψη και σας δηλώνω ειλικρινά, ότι δεν έγινε από πρόθεση, με σκοπό να μειώσω ή να αφαιρέσω κάτι από τους δημιουργούς που απουσιάζουν.
Όπως γίνεται αντιληπτό, αφού ο αυτισμός ως όρος ουσιαστικά ανιχνεύτηκε μετά το 1943 και μεσολάβησαν πολλά χρόνια έρευνας και αναζήτησης, όλες οι ταινίες ανήκουν στο πρόσφατο παρελθόν.
Η δραματική αυτή ταινία διηγείται την ιστορία του 25χρονου εγωιστή αντιπροσώπου αυτοκινήτων Τσάρλι Μπάμπιτ, ο οποίος ανακαλύπτει ότι ο αποξενωμένος του πατέρας πέθανε και άφησε όλη του την περιουσία σε ένα ψυχιατρικό ίδρυμα, στο οποίο τρόφιμος είναι ο αυτιστικός αδελφός του, Ρέιμοντ, του οποίου την ύπαρξη αγνοούσε. Ο Ρέιμοντ έχει εξαιρετική μνήμη, είναι εκπληκτικός στα μαθηματικά, φοβάται την αλλαγή, είναι λάτρης της ρουτίνας, δείχνει ελάχιστα συναισθήματα και αποφεύγει την οπτική επαφή, εκτός κι αν έχει στρες. Επειδή χρειάζεται χρήματα, ο Τσάρλι τον απαγάγει με σκοπό να συναντήσει τους δικηγόρους του, να πάρει την κηδεμονία του Ρέιμοντ και να αποκτήσει τη μισή περιουσία του πατέρα του. Στο ταξίδι τους ανακαλύπτει πόσο μεγάλο κενό κάλυψε ο αυτιστικός αδερφός του στην άδεια παιδική ζωή του, αρχίζει να τον αγαπά πραγματικά, βρίσκει τον χαμένο του εαυτό και αποφασίζει να προστατέψει τον Ρέιμοντ.
«What`s Eating Gilbert Grape?» (Τι Βασανίζει Τον Γκίλμπερτ Γκρέιπ;) του Λάσε Χάλστρομ (1993).
Ανθρωποκεντρική ταινία που προβάλλει ηθικά διλήμματα ζωής. Ο Γκίλμπερτ Γκρέιπ ζει σε μια επαρχιακή πόλη της Αϊόβα και εργάζεται σε τοπικό μπακάλικο. Μετά το θάνατο του συζύγου της η απαρηγόρητη μητέρα του πέφτει σε βουλιμία, γίνεται υπέρβαρη και καθηλώνεται στον καναπέ. Ο Γκίλμπερτ, εκτός από το πρόβλημα της φροντίδας της μητέρας του, έχει και την επίβλεψη των δύο αδελφών του, αλλά και τη φροντίδα του αυτιστικού αδερφού του Άρνι. Όταν, όμως, ο έρωτας τού χτυπάει την πόρτα, αυτά τα προβλήματα δείχνουν να είναι αξεπέραστα. Η ερμηνεία του 16χρονου -τότε- Λεονάρντο ντι Κάπριο επιβραβεύτηκε με υποψηφιότητα Β΄ Αντρικού ρόλου στα Όσκαρ και στις Χρυσές Σφαίρες.
«Mercury Rising» (Κωδικός: Μέρκιουρι) του Χάρολντ Μπέκερ (1998).
Ο 9χρονος αυτιστικός Σάιμον κατόρθωσε να σπάσει έναν απόρρητο κωδικό που κοστίζει δισεκατομμύρια, αποκαλύπτοντας κυβερνητικά μυστικά. Ο διοικητής της υπηρεσίας εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ διατάζει την εκτέλεσή του, επειδή αυτή η ικανότητά του καθιστά το παιδί σημαντικό απέναντι στους εχθρούς των Η.Π.Α. Ιδιαίτερα, εάν πληροφορηθούν γι’ αυτήν και το αιχμαλωτίσουν. Όμως, ο πρώην πράκτορας του FBI, Αρτ Τζέφρις, βρίσκει τον μικρό Σάιμον, μάχεται τους ανελέητους κρατικούς πράκτορες και τον παίρνει υπό την προστασία του.
«Molly» του Τζον Ντούιγκαν (1999).
Η Μόλι είναι μια 28χρονη γυναίκα με αυτισμό. Από πολύ μικρή ηλικία, μετά το θάνατο των γονιών της σε αυτοκινητιστικό ατύχημα, ζει σε ένα ίδρυμα. Ο μεγαλύτερος αδερφός της, Μπακ, είναι διαφημιστή και αιώνιος εργένης. Όταν το ίδρυμα πρέπει να κλείσει λόγω περικοπών τα δύο αδέλφια αναγκάζονται να συμβιώσουν. Κάποια στιγμή, η νευρολόγος της Μόλι προτείνει μια πρωτότυπη πειραματική χειρουργική επέμβαση, κατά την οποία πρόκειται να τοποθετηθούν γενετικώς τροποποιημένα εγκεφαλικά κύτταρα στον εγκέφαλό της. Διστακτικά ο Μπακ δίνει τη συγκατάθεσή του. Μετά την επέμβαση η Μόλι ζει ένα θαύμα: παρουσιάζει τρομακτική βελτίωση, ενώ η ομιλία και η κοινωνικοποίησή της βελτιώνεται αισθητά. Η χαρά όμως και των δυο τους δεν κρατά πολύ, αφού σταδιακά παρουσιάζονται επιπλοκές από την επέμβαση. Τα αδέρφια αποδέχονται τελικά την κατάσταση και ο Μπακ υπόσχεται να είναι πάντα μαζί της. Για να την κάνει ευτυχισμένη μάλιστα, ξεκινά και της φτιάχνει ένα δωμάτιο, ίδιο με αυτό που είχε όταν ήταν στο ίδρυμα.
https://youtu.be/kpAKXwMKVgM?t=1
«The Autism Puzzle» (Ο Γρίφος Του Αυτισμού) της Βρετανίδας Σάσκια Μπαρόν (2003).
Η σκηνοθέτιδα παρουσιάζει ιστορίες ατόμων που αντιμετωπίζουν τη διαταραχή, συμπεριλαμβανομένου του αδελφού της Τίμοθι και του πατέρα της Μάικλ, συνιδρυτή της Εθνικής Αυτιστικής Κοινωνίας, όπως και συνεντεύξεις με ειδικούς πάνω στο θέμα. Εκπληκτικό ντοκιμαντέρ για τον αυτισμό που γυρίστηκε το 2002/03 για το BBC. Εξετάζει την ιστορία του αυτισμού και γιατί η διαταραχή επηρεάζει όλο και περισσότερους ανθρώπους, καθώς ο ορισμός του έχει διευρυνθεί και η ευαισθητοποίηση έχει αυξηθεί.
Μπορείτε να το δείτε δωρεάν στο διαδίκτυο:
«Mozart and Τhe Whale» (Crazy in Love ή Ο Μότσαρτ και η Φάλαινα) του Νορβηγού Πίτερ Νας (2005).
Ο φιλικός και αξιαγάπητος οδηγός ταξί Ντόναλντ, με εκπληκτικές μαθηματικές ικανότητες, έχει οργανώσει μια ομάδα υποστήριξης, για να βοηθήσει όσους πάσχουν από το σύνδρομο Άσπεργκερ (όπως και ο ίδιος). Η ζωή του καθορίζεται από την καθημερινή ρουτίνα, την προσκόλληση στους αριθμούς και τις μικρές τελετουργίες που του προσφέρουν ηρεμία. Όταν η όμορφη ζωγράφος και εξαιρετικά μπερδεμένη Ιζαμπέλ εμφανίζεται σε μία από τις συναντήσεις, διασταυρώνονται οι ζωές τους, ενώνονται με τα δεσμά του έρωτα και αναστατώνουν ο ένας τον άλλον. Παρόλο που η σχέση τους συναντά δυσκολίες εξαιτίας των συναισθηματικών δυσλειτουργιών και των δύο, στο τέλος η αγάπη αποδεικνύεται -για άλλη μια φορά- νικήτρια. Δυνατή, ζεστή, ανθρώπινη, συγκινητική και ταυτόχρονα αστεία ερωτική ταινία για δύο ανθρώπους που, ενώ διαφέρουν από τον υπόλοιπο κόσμο, ταιριάζουν μεταξύ τους και συμπληρώνουν ο ένας τον άλλο. Βασίζεται σε πραγματική ιστορία.
«The Boy Inside» (Το Αγόρι Εντός) της Καναδέζας Μαριάν Καπλάν (2006).
Ο Άνταμ πάσχει από το σύνδρομο Άσπεργκερ και χαρακτηρίζεται από ανάρμοστη κοινωνική και συναισθηματική συμπεριφορά. Το σχολείο είναι ένας εφιάλτης γι’ αυτόν, αφού δε μπορεί να κοινωνικοποιηθεί με τους συμμαθητές του. Συχνά τον αποβάλλουν ή αντιμετωπίζει παρενοχλήσεις από τους συμμαθητές του. Πρόκειται για ένα σπάνιο, δυνατό και πολύ προσωπικό ντοκιμαντέρ που κρυφοκοιτάζοντας ακολουθεί τη δραματική οικογενειακή ιστορία του Άνταμ, στην προσπάθειά του να τελειώσει το σχολείο και να αντιληφθεί τι είναι οι παρενοχλήσεις, τα κορίτσια και γενικότερα ο πραγματικός κόσμος.
https://youtu.be/SByuI5Pwf_E
«Snow Cake» (Αρκεί μια Στιγμή) του Μαρκ Έβανς (2006).
Ταξιδεύοντας προς την παγωμένη καναδέζικη επαρχία, ο προβληματισμένος από τη ζωή του μεσήλικας Άλεξ, παίρνει στο αυτοκίνητο του την 20χρονη Βιβιέν που έκανε οτοστόπ. Ένα τραγικό δυστύχημα όμως κοστίζει τη ζωή της νεαρής κοπέλας. Ο Άλεξ, βασανισμένος από τις τύψεις επισκέπτεται τη μητέρα της και βρίσκεται μπροστά σε μια έκπληξη. Η χαροκαμένη μάνα, η Λίντα, είναι μια αυτιστική γυναίκα που δυσκολεύεται να εκφράσει τα συναισθήματά της. Λόγω της κατάστασής της μένει κοντά της για κάποιο διάστημα. Εκεί γνωρίζει μια θελκτική γειτόνισσα, σύντομα αναπτύσσεται μεταξύ τους ένα ειδύλλιο και μαθαίνει τη μελαγχολική ευτυχία των μικρών στιγμών.
«Billy The Kid» της Τζένιφερ Βεντίτι (2007).
Μια αφοπλιστική ιστορία ενηλικίωσης με ήρωα τον έφηβο Μπίλι καταθέτει η σκηνοθέτης στο πολυβραβευμένο ντεμπούτο της. Ο Μπίλι, έχοντας γνώση ότι είναι διαφορετικός από τους συνομήλικούς του, μοιράζεται γενναιόδωρα με το θεατή, σκέψεις, ανησυχίες και συναισθήματα που απορρέουν από τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα. Μετά το τέλος της ταινίας, ο Μπίλι διαγνώστηκε με σύνδρομο Άσπεργκερ.
«Ben X» (Μπεν X, ο Διστακτικός Ήρωας) του Βέλγου Νικ Μπαλταζάρ (2007).
Ο υπερευαίσθητος έφηβος Μπεν λόγω του αυτισμού του είναι αντικοινωνικός και καθημερινά εξευτελίζεται από τους συμμαθητές του. Λυτρωτικό καταφύγιό του ο φανταστικός κόσμος του αγαπημένου του βίαιου βιντεοπαιχνιδιού. Εκεί, δημιουργεί ένα δικό του σύμπαν, όπου αυτός είναι η virtual reality persona του πρωταγωνιστή. Το ηλεκτρονικό παιχνίδι γίνεται η ζωή του και η ρεαλιστική δραματική ταπείνωση εναλλάσσεται καθημερινά με τις άπειρες δυνάμεις που τον θωρακίζει η εικονική πραγματικότητα. Όταν η κατάσταση φθάνει στο απροχώρητο, αποφασίζει να εκδικηθεί συγχέοντας τον πραγματικό με τον φανταστικό κόσμο. Ο άγνωστος ηθοποιός Γκρεγκ Τίμερμανς εντυπωσιάζει με την ερμηνεία του. Προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Βερολίνου και ενθουσίασε το κοινό στο Φεστιβάλ του Μόντρεαλ.
https://youtu.be/zCx4M9pjYMI
«How I Am» (Έτσι Είμαι) των Ίνγκριντ Ντεμέτς και Καρολίνε Λάιτνερ (2007).
Από εφάμιλλη οπτική γωνία, η ταινία αποτελεί μια αποκαλυπτική “βουτιά” στον ψυχισμό του Πάτρικ, ενός αυτιστικού εφήβου, ο οποίος περιγράφει τη ζωή του με τη φράση “είμαι σαν ερημίτης σε νησί”. Όσα λέει, αλλά και όσα δε λέει ο νεαρός, μετατρέπονται σε σχεδόν χειροπιαστές εικόνες και αισθήσεις, λειτουργώντας σαν το πιο εύγλωττο βήμα κατανόησης των ατόμων με αυτισμό (δεν υπάρχει διαθέσιμο video στο YouTube).
Η 38χρονη Σαμπίν Μπονέρ βιώνει τον αυτισμό από την παιδική της ηλικία. Παρόλο που ήταν αλλόκοτη, απρόβλεπτη και ευέξαπτη, διέθετε εξυπνάδα και ταλέντο, μπορούσε να διαβάζει και να γράφει, είχε μάθει να μιλά αγγλικά, να παίζει κομμάτια του Μπαχ στο πιάνο και μπορούσε να νιώσει τη χαρά. Η προσωπικότητα και τα ταλέντα της ισοπεδώθηκαν όμως στα 38 της χρόνια, κατά την πεντάχρονη διαμονή της σε ένα ψυχιατρικό νοσοκομείο. Παίρνοντας πολύ δυνατά φάρμακα, χωρίς να έχει διαγνωστεί, γεμάτη ανασφάλειες, νωθρή και βαρύτερη κατά 30 κιλά, επαναλαμβάνει συνέχεια τα ίδια, της τρέχουν τα σάλια και τα χέρια της τρέμουν. Με την αμέριστη υποστήριξη συγγενών και φίλων κατόρθωσε τελικά να επιδείξει αξιοθαύμαστη και ταχεία ανάρρωση.
Η δημιουργός με υλικό 25 χρόνων παρουσιάζει τις δοκιμασίες των αυτιστικών από τη μοναδική οπτική δύο ανθρώπων που έζησαν και έμαθαν από αυτή την ευρέως παρεξηγημένη διαταραχή. Πρόκειται για το σκηνοθετικό ντεμπούτο της Μπονέρ, συνιστά ένα προσωπικό δοκίμιο-μαρτυρία, αλλά και μια καταγγελία για την έλλειψη συνεπούς και κατάλληλης περίθαλψης των ατόμων με διανοητικά προβλήματα. Η ταινία τιμήθηκε με το βραβείο Fipresci στο φεστιβάλ Κανών του 2007.
https://youtu.be/qyp97e_MWKI?list=PLT7aU6iITAEgh85WXygDniQl_rOQSozor
«Beautiful Son» των Ντον και Τζουλιάν Κινγκ (2007).
Τον προσωπικό τους αγώνα να βοηθήσουν τον αυτιστικό γιο τους, καταγράφουν οι σκηνοθέτες σε αυτό το ντοκιμαντέρ. Όταν η συμβατική ιατρική αποτυγχάνει, επιλέγουν μια κοινότητα γιατρών και γονιών που πειραματίζονται με θεραπευτικές παρεμβάσεις.
https://youtu.be/AYzlz7WyHKs
«Including Samuel» (Μαζί Και Ο Σάμιουελ) του σκηνοθέτη και φωτορεπόρτερ Νταν Χαμπίμπ (2008).
Σε αυτό το βραβευμένο ντοκιμαντέρ οι οικογενειακοί δεσμοί μπαίνουν στο μικροσκόπιο με αφετηρία την προσωπική του ιστορία με το γιο του Σάμιουελ. Ο Χαμπίμπ προσεγγίζει ανθρώπους με ανάλογες εμπειρίες, διερευνώντας τη σημασία της ενσωμάτωσης στο κοινωνικό και σχολικό περιβάλλον.
https://youtu.be/X8CNuh1IC3o
«The Black Balloon» (Το Μαύρο Μπαλόνι) της Αυστραλέζας Ελίζα Ντάουν (2008).
Συμπαθητικό, συγκινητικό γλυκό, δραματικό, αλλά συνάμα με έντονα στοιχεία κωμωδίας φιλμ που διαδραματίζεται στη δεκαετία των ‘80s. Καλοκαίρι. Ο Τόμας και η οικογένειά του μετακομίζουν σε ένα νέο σπίτι και το άγχος του είναι να προσαρμοστεί στο νέο σχολείο του. Η μητέρα του είναι έγκυος και μετά από εντολή του πατέρα του αναλαμβάνει να προσέχει τον αυτιστικό αδελφό του, Τσάρλι. Με την αμέριστη κατανόηση της κοπέλας του, Τζάκι, ο Τόμας ξεκινά ένα συναισθηματικό ταξίδι συμφιλίωσης με τον αδελφό του, αλλά και αφοσίωσης που θα τον αλλάξουν για πάντα. Η σκηνοθέτις είχε δυο αυτιστικούς αδελφούς και έτσι ενσωμάτωσε εύκολα πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, τόσο στην πλοκή, όσο και την κινησιολογία του ηθοποιού Λιούκ Φορντ που δεν είναι αυτιστικός, αλλά υποδύεται με ρεαλιστικό τρόπο τον δύσκολο ρόλο.
«Adam» του Μαξ Μάγιερ (2009).
Ελαφριά ρομαντική κωμωδία, με δόσεις χιούμορ που απέσπασε το δεύτερο βραβείο στο φεστιβάλ Sundance εκείνης της χρονιάς. Ο Άνταμ, με σύνδρομο Άσπεργκερ, έχει προβλήματα επικοινωνίας, δυσκολία στη κοινωνική επαφή με άλλους και αδυνατεί να μοιραστεί συναισθήματα και σκέψεις του. Επειδή δεν κατανοεί τους κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς, πολλές φορές γίνεται αγενής, δύστροπος και απότομος. Η νέα γειτόνισσά του, δασκάλα και συγγραφέας, η Μπεθ έχει πολύ διαφορετικά προβλήματα εξαιτίας του υπερπροστατευτικού πατέρα της και των προβληματικών πρώην σχέσεών της. Αργά, αλλά μεθοδικά, δημιουργείται μεταξύ τους μια ρομαντική σχέση, κατά την οποία η Μπεθ τον παρασύρει έξω από τον κόσμο του. Η αινιγματική και ιδιαίτερη σχέση τους μας αποκαλύπτει πόσο μακριά μπορούν να φτάσουν δύο άνθρωποι από διαφορετικές “πραγματικότητες” αναζητώντας μια ασυνήθιστη σύνδεση.
«Mary and Max» (Μαίρη και Μαξ) του Άνταμ Έλιοτ (2009).
Σε μια χρονική περίοδο 20 ετών και σε δύο διαφορετικές ηπείρους, η ταινία (φτιαγμένη από πλαστελίνη) περιγράφει την ιστορία της σχέσης δύο φίλων που αλληλογραφούν μεταξύ τους: της Μαίρης, μιας στρουμπουλής, μοναχικής 8χρονης κοπέλας που μένει στα προάστια της Μελβούρνης στην Αυστραλία και του Μαξ, ενός παχύσαρκου 44χρονου που πάσχει από το σύνδρομο Asperger και ζει στη χαοτική Νέα Υόρκη.
«The Horse Boy» (Το Αγόρι Και Το Άλογο) του Μισέλ Οράιον Σκοτ (2009).
Θεραπεύεται ο αυτισμός; Σε αυτό το ερώτημα απαντά το ντοκιμαντέρ, το οποίο με άξονα τη σχέση γονιών και αυτιστικών παιδιών, αποδίδει με φωτεινά χρώματα τη γενναία μάχη που δίνουν αυτές οι οικογένειες. Στο ντοκιμαντέρ, οι γονείς του 5χρονου Ρόουαν στρέφονται στις εναλλακτικές μεθόδους θεραπείας των σαμάνων, πραγματοποιώντας ένα ταξίδι με άλογο στη Μογγολία. Το ομότιτλο βιβλίο του Isaacson Rupert, έχει μεταφραστεί στα ελληνικά και είναι ήδη διαθέσιμο και στη χώρα μας.
«The Sunshine Boy» (Sólskinsdrengurinn ή A Mother’s Courage: Talking Back To Autism ή Το Κουράγιο Μιας Μάνας: Αντιμιλώντας Στον Αυτισμό) του Ισλανδού Φρίντρικ Θορ Φρίντρικσον (2009).
Το πορτρέτο μιας γυναίκας που προσπαθεί απεγνωσμένα να κατανοήσει την πολύπλοκη ασθένεια που ελέγχει το γιο της. Μια διαδρομή μέσα από διαφορετικές χώρες και πολιτισμούς, όπου κάθε στάση ανοίγει ένα νέο μονοπάτι προς την καρδιά του αυτισμού και φανερώνει εντυπωσιακά διαφορετικές πτυχές του γιου της γυναίκας, καθώς προχωρά προς το τέλος της αναζήτησής της. Προβλήθηκε και στο 12ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
«Temple Grandin» (Ζωή σαν Τριαντάφυλλο) του Μάικ Τζάκσον (2010).
Αληθινή βιογραφία της Τεμπλ Γκρέιντιν, μιας γυναίκας αυτιστικής που κατάφερε, με τη βοήθεια ενός μέντορα καθηγητή, να ξεπεράσει τις όποιες δυσκολίες της και να σπουδάσει, αρχικά ψυχολογία και στη συνέχεια στην κτηνοτροφία. Η ταινία σκιαγραφεί την υπομονή και επιμονή της, καθώς παλεύει με τις προκλήσεις και την απομόνωση του αυτισμού, σε μια περίοδο που η συγκεκριμένη πάθηση ήταν ακόμα άγνωστη στο ευρύ κοινό. Η Γκρέιντιν, έχοντας ως αυτιστική διαφορετική αντίληψη από τους υπόλοιπους ανθρώπους, “αφουγκράστηκε” τα βοοειδή, τις ανάγκες τους, και εφηύρε νέες μεθόδους μεταχείρισης τους, ώστε η ζωή τους να είναι πιο άνετη στις φάρμες. Αυτές οι μέθοδοι υιοθετήθηκαν στη συνέχεια από πολλούς στην Αμερική.
«In The Garden Of Sounds» του Νίκολα Μπελούτσι (2010).
Η θεραπευτική, απελευθερωτική δύναμη της μουσικής βρίσκεται στο επίκεντρο της πολυβραβευμένης, ποιητικής ταινίας. Ήρωας, ο τυφλός Eλβετός μουσικός Βόλφγκανγκ Φάσερ, ο οποίος μέσα από τη μουσικοθεραπεία βοηθά παιδιά με δυσλειτουργίες.
«For Once In My Life» των Τζιμ Μπίγκαμ και Μαρκ Μούρμαν (2010).
Μια διαφορετική μπάντα κλέβει την παράσταση στο ντοκιμαντέρ. Πρόκειται για το 28μελές σύνολο “The Spirit of Goodwill Band” που αποτελείται από τραγουδιστές και μουσικούς με διάφορες νοητικές δυσλειτουργίες, πολλοί από τους οποίους έχουν χαρακτηριστεί ως μουσικές ιδιοφυΐες. Ένα αισιόδοξο ντοκιμαντέρ που αποδεικνύει ότι τα στερεότυπα και τα προγνωστικά υπάρχουν για να καταρρίπτονται.
«Maria And I» του Φέλιξ Φερνάντεζ ντε Κάστρο (2010).
Στην ταινία ξετυλίγεται η τρυφερή σχέση του ισπανού κομίστα Μιγκέλ Γκαγιάρντο με την 14χρονη αυτιστική κόρη του Μαρία, η οποία ζει με τη μητέρα της στα Κανάρια Νησιά. Ο Μιγκέλ κατοικεί στη Βαρκελώνη και συχνά πηγαίνει μαζί με την Μαρία διακοπές. Μέσα από τα έξυπνα animation του καλλιτέχνη με πρωταγωνίστρια τη Μαρία, κινηματογραφημένο υλικό των δυο τους, αλλά και συνεντεύξεις του Γκαγιάρντο και της πρώην συζύγου του, αναδύεται μια αισιόδοξη, πνευματώδης προσέγγιση που ισορροπεί ιδανικά ανάμεσα στην ευαισθησία και το χιούμορ. Ο Γκαγιάρντο, ο οποίος κάνει και την αφήγηση, αναφέρει χαρακτηριστικά για την κόρη του: “Δε θέλω οι άλλοι να της φέρονται σαν ένα φυσιολογικό άνθρωπο, θέλω να της φέρονται σα βασίλισσα” (δεν υπάρχει διαθέσιμο video στο YouTube)
Ο Ινδός μουσουλμάνος Χαν που πάσχει από το Σύνδρομο Άσπεργκερ παίρνει μια πρόσκληση να μιλήσει με τον πρόεδρο της Αμερικής. Έτσι ξεκινά ένα μεγάλο ταξίδι που θα το θυμάται για πάντα. Εξαιρετικό φιλμ με πρωτότυπο σενάριο, δυνατές συγκινητικές σκηνές, υπέροχη ερμηνεία, εμπλουτισμένο με αντιρατσιστικά μηνύματα και στοιχεία αλληλεγγύης, αλτρουισμού και ρομαντισμού.
«Neurotypical» (Οι Νευροτυπικοί) του Άνταμ Λάρσεν (2010).
Ντοκιμαντέρ, με μια απρόσμενα χιουμοριστική εκ των έσω ματιά στον αυτισμό που εξερευνά τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ των όρων “φυσιολογικοί” και “αυτιστικοί”, από τη σκοπιά των δεύτερων, στους οποίους δίνει πρωταγωνιστικό ρόλο. Μέσα από την καθημερινότητά τους, ο σκηνοθέτης αμφισβητεί ανοιχτά τα κοινωνικά πρότυπα “κανονικότητας”, πράττοντας έτσι το αυτονόητο: να διευρύνει τα –εδώ παρεξηγημένα– σύνορα της έννοιας “άνθρωπος”.
«Ocean Heaven» (Hai yang tian tang ή Ocean Paradise) του Κινέζου Ξιάο Λου Ξουέ (2010).
Η ταινία πραγματεύεται την πατρική αγάπη και τον αυτισμό. Όταν ο πατέρας μαθαίνει ότι έχει καρκίνο και του απομένει λίγος χρόνος ζωής, μη έχοντας κάποιον για να φροντίσει τον αυτιστικό γιο του, αποφασίζει να του διδάξει με υπομονή και Αγάπη όσα περισσότερα πράγματα μπορεί, ώστε να τον θωρακίσει να ανταποκρίνεται στη μελλοντική του καθημερινότητα. Κατέκτησε πέντε βραβεία και ήταν υποψήφια για άλλα τέσσερα. Ο Τζετ Λι υποδύεται έναν τελείως διαφορετικό ρόλο από αυτούς που τον έχουμε συνηθίσει.
«Extremely Loud and Incredibly Close» (Εξαιρετικά Δυνατά & Απίστευτα Κοντά) του Στίβεν Ντάλντρι (2011).
Από το ομώνυμο βιβλίο του Τζόναθαν Σάφραν Φόερ. Ο 9χρονος Όσκαρ Σνελ έχει πολλά ταλέντα. Είναι ερασιτέχνης εφευρέτης, σχεδιαστής κοσμημάτων, αστροφυσικός, παίκτης ντεφιού και μεγάλος ειρηνιστής. Την ημέρα της τρομοκρατικής επίθεσης της 9ης Σεπτεμβρίου του 2001, χάνει για πάντα τον πατέρα του. Αυτό που του απομένει είναι ένα μυστήριο κλειδί που του είχε δώσει εκείνος και τώρα ο Όσκαρ αναζητά σε όλη τη Νέα Υόρκη να ανακαλύψει την αντίστοιχη κλειδαριά. Αρκετά συγκινητική ταινία με δραματικό ύφος.
«The Story of Luke» (Η Ιστορία Του Λουκ) του Περουβιανού Αλόνσο Μάγιο (2012).
Ο Λουκ είναι ένας 25χρονος αυτιστικός που ζει ελεγχόμενα με τον παππού και τη γιαγιά του. Ο κόσμος του καταρρέει όταν η γιαγιά του πεθαίνει και πρέπει να πάει να ζήσει με τους παράξενους συγγενείς του, που δεν έχουν καμία υπομονή για αυτόν ή τον παππού του. Τα τελευταία λόγια της γιαγιά του “βρες δουλειά, βρες κοπέλα, ζήσε τη ζωή σου, γίνε άντρας” τον έχουν σημαδέψει κι ο Λουκ τα θέτει ως σκοπό ιερής αποστολής.
«X+Y» (A Brilliant Young Mind) του Μόργκαν Μάθιους (2014).
Βρετανικό δράμα, σύμφωνα με το οποίο ο Νέιθαν προτιμάει την ασφάλεια του κλεισίματος στον εαυτό του, ενώ όταν πασχίζει να επικοινωνήσει με άλλους, τους απομακρύνει, ακόμα και τη μητέρα του, Τζούλι. Χωρίς την ικανότητα να αντιλαμβάνεται την αγάπη και τη φροντίδα, αποζητά την ασφάλεια στα μαθηματικά. Με μέντορα τον αντισυμβατικό κι αναρχικό δάσκαλο κύριο Χάμφρεϊζ, γίνεται γρήγορα αντιληπτό πως το ταλέντο του Νέιθαν μπορεί να τον βάλει στη βρετανική ομάδα της ολυμπιάδας μαθηματικών που γίνεται στην πόλη Ταϊβάν. Το να είναι μέλος μιας ομάδας, ίσως να του αλλάξει τη ζωή.
«The Accountant» (Ο Λογιστής) του Γκάβιν Ο’ Κόνορ (2016).
Ο Κρίστιαν Γουλφ είναι ένας εξαιρετικός μαθηματικός που τα πηγαίνει καλύτερα με τους αριθμούς, παρά με τους ανθρώπους. Διατηρώντας ως βιτρίνα ένα συνοικιακό λογιστικό γραφείο, ο Κρίστιαν κρατάει τα βιβλία κάποιων εξαιρετικά επικίνδυνων εγκληματικών οργανώσεων. Την ίδια περίοδο που η Δίωξη Οικονομικού Εγκλήματος, με επικεφαλής τον Ρέι Κινγκ, αρχίζει να σφίγγει τον κλοιό, ο Κρίστιαν αναλαμβάνει τα βιβλία ενός νομοταγούς πελάτη: μιας εταιρείας ρομποτικής, της οποίας μια λογιστική υπάλληλος ανακάλυψε μια λογιστική απόκλιση εκατομμυρίων δολαρίων. Όσο ο Κρίστιαν έρχεται πιο κοντά στην αλήθεια, τόσο ο αριθμός των πτωμάτων αρχίζει να ανεβαίνει.
«Please Stand By» του Πολωνού Μπεν Λιβάιν (2017).
Η νεαρή Γουέντι βλέπει τα πράγματα διαφορετικά. Είναι μανιωδώς ανεξάρτητη, φανατική trekkie, με λαμπρό μυαλό και μια δική της αίσθηση του χιούμορ. Είναι όμως και αυτιστική. Για αυτήν, οι άνθρωποι είναι ένας ανεξιχνίαστος κωδικός και ο κόσμος ένα μπερδεμένο μέρος. Δυσκολεύεται να αντιληφθεί το τι συμβαίνει γύρω της, αλλά θέλει να γίνει αποδεκτή, όπως και ο καθένας. Εμπνεόμενη από τη φροντίδα που της παρέχει η Σκότι, η Γουέντι πετυχαίνει να δραπετεύσει από τη σιγουριά του σπιτιού της και ξεκινάει ένα ταξίδι με προορισμό το Χόλιγουντ, για να μεταφέρει το 500 σελίδων σενάριο της για το Star Trek σε χολιγουντιανό διαγωνισμό. Επίσης παίζουν οι ηθοποιοί Toni Collette, Alice Eve και Patton Oswalt.
Τέλος, δύο ελληνικές ταινίες, εμπλουτίζουν το πρόγραμμα του αφιερώματος.
Ο Άλκης, ένα αυτιστικό παιδί έντεκα ετών κι έχει φέρει σε απελπισία το οικογενειακό του περιβάλλον και κυρίως τη Γαλλίδα μητέρα του, η οποία θέλει να το κλείσει σε ίδρυμα. Στην απόφαση αυτή αντιτίθεται ο πατέρας του Άλκη, που δέχεται το πρόβλημα του γιου του και προσπαθεί να επικοινωνήσει μαζί του. Βασισμένη στις πραγματικές εμπειρίες του σκηνοθέτη, η ταινία επιχειρεί να μας ευαισθητοποιήσει απέναντι στο πρόβλημα των αυτιστικών παιδιών, χωρίς να αποφεύγει ορισμένες πολιτικές δημαγωγίες, μάλλον άσχετες με το βασικό θέμα.
Στο παρακάτω link μπορείτε να παρακολουθήσετε ολόκληρη την ταινία.
«Μαθήματα-Παθήματα: Τι Θα Γίνει Ο Δημήτρης;» των Βάλερι Κοντάκος και Γιάννη Μισουρίδη (2006).
Οι σκηνοθέτες θέτουν σοβαρούς προβληματισμούς για την αξιοπρεπή διαβίωση των ατόμων με νοητική στέρηση και εν προκειμένω του έφηβου Δημήτρη, ο οποίος λόγω ελλείψεων σε υποδομές και εξειδικευμένα προγράμματα, βρίσκεται σε μια “γκρίζα περιοχή” εκπαιδευτικής υποβάθμισης, όπως όλοι οι μαθητές με ειδικές ανάγκες (δεν υπάρχει διαθέσιμο video στο YouTube)
Όλες αυτές οι ψυχικές καταθέσεις των ανωτέρω δημιουργών διαθέτουν ισχυρή δύναμη και αποκαλύπτουν δρόμους άγνωστους για τους περισσότερους από εμάς. Αποδεικνύουν ότι πρέπει να αποδεχόμαστε, να ανεχόμαστε και να είμαστε υπομονετικοί με τους “εκκεντρικούς”. Θυμίζει πως πρέπει πάντοτε να έχουμε υπόψη μας ότι, οτιδήποτε είναι “αλλιώτικο” από εμάς, δεν προϋποθέτει πως είναι εχθρικό. Μπορεί απλά να είναι διαφορετικό! Σίγουρα πάντως όχι μια αναπηρία που πρέπει να αντιμετωπιστεί ή να θεραπευτεί.
