ΠΡΟΣΦΑΤΑ, ένας Βρετανός κληρικός πέρασε μια ολόκληρη μέρα πάνω σε αναπηρική καρέκλα προσποιούμενος ότι ήταν ανάπηρος. Ανέφερε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι τον απέφευγαν. «Προσποιούνταν ότι δε με έβλεπαν», είπε. «Το βλέμμα τους το έστρεφαν αλλού και με προσπερνούσαν σαν να μην βρισκόμουν εκεί».
Μήπως αισθάνεστε δυσφορία όταν συναντάτε κάποιον σε αναπηρική καρέκλα; Μήπως η αμηχανία αυτή σας εμποδίζει να δείξετε τη φυσιολογική φιλικότητα; Ή ίσως να νομίζετε ότι οι ανάπηροι θέλουν να μείνουν μόνοι τους. Όποιος κι αν είναι ο λόγος, πρέπει να παραδεχτούμε ότι πολλοί αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα εδώ. Τι μπορεί να γίνει; Για να το εξακριβώσουμε αυτό, ας μιλήσουμε με τον Τομ, τον άνθρωπο που βρίσκεται στην αναπηρική καρέκλα. «Είναι απλό», λέει. «Μη βλέπετε την αναπηρική καρέκλα—δείτε εμένα!»
Έτσι, όταν συναντάτε ή επισκέπτεστε έναν ανάπηρο, δε χρειάζεται να κάνετε μια αφύσικη ή ασυνήθιστη συνομιλία. Να είστε αυτό που είστε. Μιλήστε όπως θα μιλούσατε με οποιονδήποτε άλλο φίλο ή γνωστό. Ο ανάπηρος δε θέλει μέσα στη συζήτηση να περιληφθεί η αναπηρία του. Ενδιαφέρεται για το πώς πάνε τα πράγματα και απολαμβάνει την ανταλλαγή νέων και σκέψεων με τους άλλους. Πολλοί άνθρωποι που βρίσκονται σε αναπηρική καρέκλα έχουν περιορισμένη ικανότητα να το κάνουν αυτό. Έτσι χαίρονται με τη συντροφιά σας. Ο Τομ, ο οποίος βρίσκεται σε αναπηρική καρέκλα 27 χρόνια, λέει, «Το εκτιμώ όταν οι άνθρωποι λένε ότι δε με βλέπουν σαν ανάπηρο». Με άλλα λόγια, ‘Είμαι χαρούμενος όταν οι άλλοι βλέπουν εμένα, και όχι την καρέκλα’.
Το B.B.C. (Βρετανικός Ραδιοφωνικός Σταθμός) είχε πρόσφατα μια ραδιοφωνική σειρά που τόνιζε τη βλάβη που προξενούν άθελα τους οι άνθρωποι στους ανάπηρους. Σχολιάζοντας το πρόβλημα αυτό, ο Φιλ, ο οποίος είναι ανάπηρος και στα χέρια και στα πόδια, είπε ξεκάθαρα: «Πηγαίνω στο εστιατόριο με τη σύζυγο μου, και ο σερβιτόρος τη ρωτάει, ‘Τι θα ήθελε ο κύριος να φάει;’ Ή η ταξιθέτρια στο θέατρο ρωτάει, ‘Πού θα ήθελε ο κύριος να καθήσει;’—λες και επειδή βρίσκομαι σε αναπηρική καρέκλα δε μπορώ να μιλήσω. Υποθέτω πως νομίζουν ότι η ομιλία είναι κόπος για μένα. Αλλά ακόμη κι αν συμβαίνει αυτό, με ενοχλεί». Για το ίδιο πρόβλημα, ο Τομ λέει: «Όταν κάποιος βρίσκεται έξω στο δρόμο σε αναπηρική καρέκλα και τον συνοδεύει κάποιος άλλος, οι συζητήσεις με διάφορους περαστικούς γίνονται σε επίπεδο ‘ορθίων’, και συνήθως πίσω από την καρέκλα. Αυτός όμως που κάθεται στην αναπηρική καρέκλα θα ήθελε να περιλαμβάνεται στη συζήτηση». Αυτό είναι φυσικό!
Βοήθεια που Εκτιμάται
Η περιορισμένη ευχέρεια κίνησης συχνά κάνει τους ανθρώπους που βρίσκονται σε αναπηρικές καρέκλες να μένουν στο σπίτι περισσότερο απ’ ό,τι χρειάζεται ή απ’ όσο είναι καλό για το ηθικό τους. Ένας θαυμάσιος τρόπος για βοήθεια, ο οποίος παρέχει επίσης και ανακούφιση στον τακτικό συνοδό τού ανάπηρου, είναι να πει στον ανάπηρο να βγουν έξω μαζί για μια βόλτα.
Η πρόταση αυτή φυσικά προϋποθέτει ότι η φροντίδα που προσφέρετε είναι καλή. Απαιτείται σκέψη και κατανόηση. Ξέρετε πώς να ανεβάζετε και να κατεβάζετε την καρέκλα από το πεζοδρόμιο, για παράδειγμα; Ξέρετε ότι είναι επικίνδυνο και φοβίζει το να κουνάτε την καρέκλα ξαφνικά ή απρόσμενα; Αν ταξιδεύετε με αυτοκίνητο, ξέρετε πώς να βοηθήσετε το φίλο σας να μπει μέσα και να βγει; Είστε βέβαιος ότι το κάθισμα του αυτοκινήτου είναι άνετο; Ξέρετε πού υπάρχουν βολικές τουαλέτες; Τι σχέδια έχετε κάνει για κάτι περισσότερο από μια απλή βόλτα; Τι έχει ενδιαφέρον στην περιοχή; Υπάρχουν διαφημιστικά φυλλάδια; Η εκ των προτέρων σκέψη και ο προγραμματισμός θα κάνουν τη βόλτα πολύ πιο απολαυστική και για τους δυο σας.
Ένα άλλο πρόβλημα για τον ανάπηρο είναι να γνωρίζει πότε να επιβάλλει την ανεξαρτησία του και πότε να ζητήσει ή να δεχτεί βοήθεια. Όλοι μας χρειαζόμαστε βοήθεια, αλλά σε κανέναν δεν αρέσει να χάνει την ανεξαρτησία του, να νιώθει ξοφλημένος. Οι ανάπηροι είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι σ’ αυτό. Η ανεξαρτησία που έχουν είναι πολύτιμη. Έτσι τη βοήθεια πρέπει να την προσφέρουμε, όχι να τους την επιβάλλουμε.
Ο Φιλ μιλάει για κάποια η οποία έδειξε θαυμάσια στάση στην εργασία του: «Την προηγούμενη ακριβώς εβδομάδα ένα καινούργιο μέλος του προσωπικού χρησιμοποίησε αυτό που πίστευα πως ήταν ένας θαυμάσιος τρόπος προσέγγισης καθώς της έδειχνα το γραφείο μας και την ξεναγούσα. Μετά απ’ όλα αυτά, ρώτησε αν μπορούσε να πει κάτι προσωπικό και είπε: ‘Δεν ξέρω τι να κάνω με την αναπηρική σας καρέκλα. Θέλετε να σας σπρώχνω καθώς περιερχόμαστε τους χώρους; Μήπως δε θέλετε να σας μιλάω καθόλου γι αυτό; Θέλετε να ζητήστε τη βοήθεια μου όταν τη χρειαστείτε; Ή θέλετε να προσφέρω τη βοήθεια μου όταν εγώ νομίζω ότι τη θέλετε; Δείξτε μου τι ακριβώς θέλετε. Θέλω πραγματικά να προσφέρω οποιαδήποτε βοήθεια θελήσετε’». Το σχόλιο του Φιλ: «Σκέφτηκα ότι αυτός ο τρόπος προσέγγισης ήταν ιδιαίτερα ώριμος και ευαίσθητος. Όπως είναι αλήθεια, δε θέλω να σπρώχνουν την αναπηρική μου καρέκλα, μέσα στο γραφείο, αλλά αν επρόκειτο για μεγάλη απόσταση θα δεχόμουν με χαρά αυτή τη βοήθεια. Προσπαθώ να κάνω το καλύτερο που μπορώ μόνος μου».
Παρόμοια παρατήρηση κάνει και ο Ντέρρικ, που είναι τώρα περιορισμένος σε αναπηρικό κρεβάτι: «Δε ζητάω βοήθεια αν μπορώ να κάνω κάτι μόνος μου. Η ανεξαρτησία είναι θησαυρός, αλλά θησαυρός είναι και η βοήθεια των άλλων επειδή, μεταξύ άλλων, παρέχει ευχάριστη συντροφιά».
«Οι ανάπηροι και εκείνοι που τους φροντίζουν είναι συχνά πολύ ανεξάρτητοι», λέει ο Τομ. «Αντί να ενοχλούν άλλους, αγωνίζονται χωρίς να ζητούν βοήθεια. Οι άνθρωποι μερικές φορές λένε, ‘Αν χρειαστείς κάτι, ή έχεις ανάγκη από κάποια βοήθεια, πέστο μου’. Αυτό εκτιμάται, αλλά εκτιμάται ακόμη περισσότερο η προσφορά που γίνεται με ένα θετικό τρόπο: ‘Έχω δυο ώρες ελεύθερες την Τετάρτη. Θα έρθω να κάνω μερικές δουλειές που θα ήθελες’. Οι φίλοι και οι γείτονες συνήθως ευχαριστιούνται να βοηθάνε αν ξέρουν την ανάγκη. Έτσι όταν μας ρωτάνε, λέμε ποιες είναι οι ανάγκες μας». Πραγματικά πρακτικό το σχόλιο! Αλλά όταν προσφέρεστε για βοήθεια, φροντίστε να μην είναι η προσφορά σας σαν να μην είχατε τίποτα άλλο να κάνετε. Η επίσκεψη σας είναι πολύ σπουδαία.
Δεν πρέπει να παραβλέπετε, όταν σκέφτεστε το άτομο που βρίσκεται στην αναπηρική καρέκλα, τις ανάγκες τού συνοδού—συχνά του ή της συζύγου, μερικές φορές του γονέα ή άλλου συγγενή. Ο Τομ, μιλώντας για τη γυναίκα του, λέει: «Είναι πραγματικά φυλακισμένη εξαιτίας της αναπηρίας μου, επειδή εξαρτιέμαι εξ ολοκλήρου απ’ αυτήν για το καθετί, μέρα και νύχτα. Ο τρόπος ζωής που μας έχει επιβληθεί, μάς στερεί πολλές από τις δραστηριότητες και συναναστροφές που οι άλλοι θεωρούν φυσιολογικές. Θα πρέπει να αναγνωρίζουμε αυτή την αγάπη και την αφοσίωση που μας δείχνουν οι συνοδοί μας».
Όταν λοιπόν συναντήσετε κάποιον που βρίσκεται σε αναπηρική καρέκλα, σκεφτείτε την προσπάθεια που γίνεται για να τοποθετηθεί εκεί, για να του κάνουν μπάνιο, για να τον χτενίσουν και να τον ντύσουν. Λίγες θερμές λέξεις ενθάρρυνσης στο συνοδό ασφαλώς θα εκτιμηθούν. Και αν μπορείτε να προσφερθείτε για να ανακουφίσετε το φίλο σας για λίγες ώρες, αυτό θα είναι πολύ ευπρόσδεκτο.
Αξιόλογο Έργο
Το πρώτο από τα πράγματα που φέρνουν ευχαρίστηση σε όλους μας είναι η αξιόλογη εργασία. Ένα από τα προβλήματα των ανάπηρων είναι ότι οι εργοδότες, συγκεντρώνουν συχνά την προσοχή τους στην αναπηρική καρέκλα. Φυσικά, ενδιαφέρονται για την αποδοτικότητα και για τις έξτρα δαπάνες ασφάλισης. Όσοι έχουν δεχτεί τέτοιες δυσκολίες, όμως, έχουν ανταμειφτεί συχνά με ευσυνείδητη και πιστή υπηρεσία που ξεπερνάει τη φυσιολογική.
Από τη μεριά του, ο Τομ βρήκε ικανοποίηση στη Χριστιανική διακονία του. Όπως ο ίδιος λέει: «Αν και από το 1949 δεν εργάζομαι σε κοσμική εργασία, ο Ιεχωβά έχει ευαρεστηθεί να με χρησιμοποιεί όλο αυτό τον καιρό. Έτσι, τα χρόνια πέρασαν γρήγορα. Έμαθα ότι ακόμη κι ένα σοβαρά ανάπηρο άτομο μπορεί να προσφέρει μεγάλη υπηρεσία σε άλλους. Η σύζυγος μου κι εγώ έχουμε γίνει ένα είδος καταφυγίου για διαφόρους από την εκκλησία. Λόγω των συνθηκών μας, βρισκόμαστε πάντοτε εδώ, πάντα διαθέσιμοι».
Ο Φιλ, ο οποίος εργάζεται στη διοικητική πλευρά της εκπαίδευσης, λέει: «Κάτι που βοήθησε πάρα πολύ στην αποκατάσταση μου ήταν η προσφορά άμεσης επαναπρόσληψης. Τον περισσότερο καιρό ξεχνάω ότι βρίσκομαι σε αναπηρική καρέκλα. Το μόνο που θυμάμαι είναι η δουλειά που βρίσκεται μπροστά μου. Σήμερα υπάρχουν τόσα πολλά ζωτικά πράγματα που πρέπει να γίνουν που δε μπορεί κανείς να δικαιολογηθεί με το να καθήσει κάτω και να βλέπει τον τοίχο».
Όταν ένας ανάπηρος λέει, «Μη βλέπετε την αναπηρική καρέκλα—δείτε εμένα», όχι μόνο ζητάει αναγνώριση σαν ακέραιο μέλος της κοινωνίας αλλά λέει επίσης, «Μη με ξεγράφετε. Οι διανοητικές μου λειτουργίες δεν έχουν μειωθεί, ούτε έχω χάσει το ζήλο μου για τη ζωή. Θέλω βοήθεια, αλλά θέλω επίσης να αισθάνομαι ότι είμαι χρήσιμος, να κάνω το μέρος μου». Μιλάτε λοιπόν μαζί του πάνω σ’ αυτή τη βάση. Με το να δίνει, αισθάνεται επίσης ευτυχία όταν λαβαίνει. Δεχθείτε τον όπως είναι. Ποτέ μην αναφέρεστε στο τι ήταν ή τι θα μπορούσε να είχε γίνει, γιατί αυτός δε θέλει τον οίκτο σας. Θέλει να είναι θετικός, να είναι ένας εκτελεστής και δότης στο δυνατό βαθμό. Ενθαρρύνετέ τον!
Κάθε αναπηρία είναι τραγική, και απαιτείται θάρρος και ψυχικό σθένος από όλους όσοι βρίσκονται στο πρόβλημα. Πόσο παρηγορητικό είναι να ξέρουμε, όμως, ότι αυτό είναι μόνο προσωρινό! Ο Ησαΐας, γράφοντας για τη Βασιλεία του Χριστού πάνω στη γη, προφήτευσε: «Τότε οι οφθαλμοί των τυφλών θέλουσιν ανοιχθή και τα ώτα των κωφών θέλουσιν ακούσει. Τότε ο χωλός θέλει πηδά ως έλαφος και η γλώσσα του μογιλάλου θέλει ψάλλει». (Ησαΐας 35:5, 6) Τι συγκινητική και ενισχυτική προοπτική είναι πράγματι!
Αλλά τι θα πούμε για τώρα; Για να βρούμε ευχαρίστηση και ικανοποίηση τώρα, πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε να κάνουμε—ακόμη κι αν βρισκόμαστε σε αναπηρική καρέκλα. Αυτή είναι η γεμάτη αυτοπεποίθηση στάση τού Τομ, του Φίλ, του Ντέρρικ, και πολλών άλλων. Όταν συναντήσετε τέτοια άτομα, δείτε και ανταποκριθείτε θερμά στο άτομο. Μη δείτε την αναπηρική καρέκλα.
Όταν σκέφτεστε το άτομο που βρίσκεται σε αναπηρική καρέκλα μην παραβλέπετε τις ανάγκες τού συνοδού του
