Σπούδασε Αρχαία Ελληνικά και Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου και Εργασιακές Σχέσεις και Human Resource Management στο London School of Economics. Γράφει ποιήματα και το 2006 ολοκλήρωσε το Creative Writing Course του Open University UK. Υπήρξε αρχισυντάκτης του in.gr project manager στο Ίδρυμα Λαμπράκη, αρχισυντάκτις του περιοδικού Discovery & Science και δίδαξε Θεωρία της Γνώσης στο ΙΒ της Σχολής Μωραΐτη.

Η Ξένια Παπασταύρου Σήμερα συντονίζει το «Giving for Greece», του Ιδρύματος Μποδοσάκη, μία πρωτοβουλία που έχει ως σκοπό να εμπνέει όσους επιθυμούν να προσφέρουν στην ανακούφιση κοινωνικών αναγκών -ιδιώτες, εταιρείες ή φορείς- και να τους δίνει παρέχει το κατάλληλο πλαίσιο ώστε να το πράττουν αποτελεσματικά.

Ήταν όμως το 2011 που εμπνεύστηκε το ΜΠΟΡΟΥΜΕ

ως κόμβο επικοινωνίας που σώζει φαγητό και συντονίζει την προσφορά του σε αυτούς που το έχουν ανάγκη. Της μιλήσαμε με αφορμή την ομιλία της στο TEDxPanteionUniversity…

—Κυρία Παπασταύρου, στη Δράμα που ήμουν πριν λίγο καιρό είδα έναν «τοίχο καλοσύνης» σ’ ένα δρομάκι, στον οποίον κρεμούσαν, πέρα από ρούχα, τάπερ και φαγητά. Είναι ασφαλές αυτό; 

Δεν είναι ασφαλές να μένουν φαγητά ή τρόφιμα σε έναν εκτεθειμένο και μη ελεγχόμενο χώρο. Το Μπορούμε έχει καταστήσει τόσο εύκολη τη διαδικασία προσφοράς φαγητού που το μόνο που χρειάζεται να κάνει κανείς είναι ένα τηλεφώνημα και το πιο κοντινό ίδρυμα ή συσσίτιο που φροντίζει τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη θα έρθουν να τα παραλάβουν.

—Αλήθεια, πώς θα περιγράφατε εσείς το Μπορούμε;

Είναι μία μη κερδοσκοπική οργάνωση που έχει «κηρύξει τον πόλεμο» στη σπατάλη τροφίμων και που μάχεται υπέρ της διάσωσης των τροφίμων που καταλήγουν στα σκουπίδια, ενώ είναι κατάλληλα προς κατανάλωση. Δεν σταματάμε όμως εδώ. Αντιμετωπίζουμε ολιστικά τα ζητήματα αυτά ώστε όχι μόνο να σώζονται τα τρόφιμα που περισσεύουν αλλά και να ευαισθητοποιήσουμε την κοινή γνώμη και τα παιδιά ώστε το να μην πετάμε τρόφιμα να γίνει τρόπος ζωής, ανεξαρτήτως του επιπέδου της ευημερίας.

Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόση προσπάθεια χρειάστηκε να καταβάλλω στην αρχή για να πείσω τους πρώτους φούρνους να μην πετάνε αυτά που τους έμεναν στο κλείσιμο της μέρας.   

Η έμπνευση μου ήρθε όταν έγινα εθελόντρια στην Ελληνική Τράπεζα Τροφίμων. Εκεί έβλεπα πόσα συσσίτια και ιδρύματα έχουν ανάγκη από φαγητό και την αυξανόμενη ζήτηση καθώς περισσότεροι άνθρωποι στρέφονταν σε αυτά για βοήθεια. Την ίδια στιγμή, έβλεπα την αλόγιστη σπατάλη τροφίμων παντού γύρω μας. Τα καταστήματα δεν ήξεραν τι να κάνουν με αυτά που περίσσευαν στο κλείσιμο κάθε μέρας. Εταιρείες και ιδιώτες έκαναν δεξιώσεις και στο τέλος πετούσαν στα σκουπίδια άθικτες λαμαρίνες με φαγητό! Αυτό το παράδοξο με απασχολούσε πολύ και αποφάσισα να κάνω κάτι για να το αντιμετωπίσω.

Ενώ δεν είχα χρόνο λόγω της δουλειάς μου και των παιδιών μου που ήταν 3 και 5 τότε αποφάσισα ότι ήταν η σωστή στιγμή. Άφησα κατά μέρος τα εμπόδια και αφιερώθηκα στα δεδομένα: ότι υπήρχε ανάγκη για φαγητό αλλά και (δυνητικά) πολλή προσφορά. Δεν σκεπτόμουν ότι ήθελα να φτιάξω μία οργάνωση. Αυτό που προείχε ήταν να υπάρχει ένα site, ένας κόμβος επικοινωνίας για όσους χρειάζονται φαγητό και για όσους θέλουν να προσφέρουν. Κι έτσι στις 3 Μαΐου του 2011 σκέφτηκα το όνομα, κατοχύρωσα το boroume.gr και έτσι ξεκίνησε το Μπορούμε.

—Πώς λειτουργεί στην πράξη;

Αναπτύσσουμε τη δραστηριότητά μας μέσω πολλαπλών δράσεων.Με το πρόγραμμα «Διάσωσης και Προσφοράς Tροφίμων» σώζουμε πάνω από 18.000 μερίδες φαγητού την ημέρα και καλύπτουμε διατροφικές ανάγκες συνανθρώπων μας. Με εθελοντές από εταιρείες ή ιδιώτες μαζεύουμε τα «άσχημα» λαχανικά και φρούτα που οι παραγωγοί δεν μπορούν να πουλήσουν και από τις λαϊκές αυτά που περισσεύουν στους πάγκους. Η προσπάθεια ενημέρωσης είναι τριπλή:

Με το «Μπορούμε στο Σχολείο» περνάμε χρόνο μιλώντας σε παιδιά, με το «Μπορούμε στη Γειτονιά» πηγαίνουμε σε τοπικά καταστήματα και με την εκστρατεία «καμία μερίδα φαγητού χαμένη» αναδεικνύουμε το θέμα στα media και σε δημόσιες εκδηλώσεις. Επίσης, ένα πρόγραμμα που διαφέρει από τα άλλα αλλά είναι πολύ σημαντικό είναι το «Είμαστε Οικογένεια» που δίνει τη δυνατότητα σε ανθρώπους, όπου κι αν βρίσκονται στον κόσμο, να προσφέρουν δωροεπιταγές για αγορά τροφίμων σε ανθρώπους που υποστηρίζονται από κοινωνικές υπηρεσίες δήμων.

«Στον τομέα της εστίασης η μεγαλύτερη σπατάλη είναι στις δεξιώσεις, όπου οι πελάτες έχουν την απαίτηση της αφθονίας και της ποικιλίας στους «μπουφέδες» κι αυτό συχνά έχει το αποτέλεσμα να περισσεύουν άθικτες μερίδες μέσα στα ρεσό»

—Ποιοι ωφελούνται και πώς;

Με το πρόγραμμα «Διάσωσης και Προσφοράς Tροφίμων» καλύπτουμε επισιτιστικές ανάγκες συσσιτίων και φορέων και ιδρυμάτων που φροντίζουν παιδιά, ηλικιωμένους, αστέγους και άτομα που βρίσκονται στο περιθώριο σε όλη την Ελλάδα. Οι φορείς παραλαμβάνουν απευθείας τα τρόφιμα από τα σημεία προσφοράς κατόπιν δικής μας δικτύωσης. Αυτό σημαίνει ότι παραλαμβάνουν από κοντινή απόσταση τρόφιμα τα οποία μπορούν να χρησιμοποιήσουν για τη σίτιση, ενώ εξοικονομούν με αυτόν τον τρόπο πόρους γιατί αγοράζουν λιγότερα τρόφιμα. Τον ίδιο σκοπό έχουν και τα προγράμματα «Μπορούμε στο Χωράφι» και το «Μπορούμε στη Λαϊκή» μέσω των οποίων προσφέρονται φρούτα και λαχανικά που θα κατέληγαν στη χωματερή. «Με το Μπορούμε στο Σχολείο» επιδιώκουμε να ευαισθητοποιούμε τα παιδιά σχολικής καθώς συζητάμε για τη σημασία της κοινωνικής συνείδησης και του εθελοντισμού. Με το πρόγραμμα «Είμαστε Οικογένεια» ωφελούνται άνθρωποι που ζουν κάτω ή στο όριο της φτώχειας οι οποίοι που να αγοράζουν απαραίτητα καθημερινά τρόφιμα.

Πάνω από το 40% της σπατάλης φαγητού είναι στα νοικοκυριά. Αυτό συμβαίνει για διάφορους λόγους πχ. αγοράζουμε μεγάλες συσκευασίες και άρα μερικές φορές παραπάνω ποσότητα από αυτήν που μπορούμε να καταναλώσουμε, δεν δίνουμε τη δέουσα προσοχή στις ετικέτες που λένε ότι τα προϊόντα είναι κατάλληλα για κατανάλωση «κατά προτίμηση πριν» και πολλές φορές τα πετάμε πριν τη λήξη τους. Επίσης, έχουμε ελλιπή ενημέρωση για το πώς μία καλύτερη συσκευασία ή αποθήκευση μπορεί να επιμηκύνει τη διάρκεια ζωής ενός τροφίμου ενώ πολλές φορές πετάμε ένα φρούτο επειδή είναι λίγο χτυπημένο ή όταν είναι πολύ αντί να βρούμε τρόπους αξιοποίησής του, να φτιάξουμε, για παράδειγμα, μια μαρμελάδα. Στον τομέα της εστίασης η μεγαλύτερη σπατάλη είναι στις δεξιώσεις, όπου οι πελάτες έχουν την απαίτηση της αφθονίας και της ποικιλίας στους «μπουφέδες» κι αυτό συχνά έχει το αποτέλεσμα να περισσεύουν άθικτες μερίδες μέσα στα ρεσό.

—Έχει μειωθεί η σπατάλη τροφής τα τελευταία χρόνια της κρίσης;

Ενώ δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία για το πόσα τρόφιμα καταλήγουν στα σκουπίδια στην Ελλάδα, μπορούμε να μιλήσουμε για αυτά που γνωρίζουμε. Πρώτον, από το 2011 που υπάρχει το Μπορούμε έως σήμερα έχουμε σώσει πάνω από 9.000.000 μερίδες φαγητού. Δεύτερον, βλέπουμε ότι υπάρχει πολύ μεγαλύτερη διάθεση εταιρειών και εταιρειών να μην πετάνε φαγητό. Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόση προσπάθεια χρειάστηκε να καταβάλλω στην αρχή για να πείσω τους πρώτους φούρνους να μην πετάνε αυτά που τους έμεναν στο κλείσιμο της μέρας. Ήταν μία προσπάθεια για να τους πείσω για το «αυτονόητο», ότι δηλαδή κάτι που για εκείνους δεν έχει καμία αξία γιατί θα το πετούσαν, μπορεί κάποιοι άλλοι στην ίδια γειτονιά να το στερούνται.

«Καθημερινά η πρόκληση είναι να μην πηγαίνει καμία μερίδα φαγητού χαμένη και αυτόν τον αγώνα που απαιτεί πολύ συντονισμό και οργάνωση τον κάνουμε χάρη στους εθελοντές μας »

—Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζετε;

Θα μιλήσω για προκλήσεις όχι για δυσκολίες. Ξεκινώντας το Μπορούμε, δεν είχα σκεφθεί ότι θα φτιάξω μία οργάνωση. Τον Οκτώβριο του 2011 που δόθηκε η πρώτη δημοσιότητα στο Μπορούμε, έπρεπε πολύ γρήγορα να ανταποκριθούμε στις προσφορές που άρχισαν να έρχονται από όλη την Ελλάδα. Δεν ήθελα να κρατήσω το Μπορούμε στα δικά μου μέτρα. Ήθελα να αποκτήσει μία ομάδα και να έχει μία οργανωτική υποδομή που θα μας επιτρέπει να ανταποκρινόμαστε αποτελεσματικά στην αυξανόμενη δράση. Πολύ γρήγορα χρειάστηκε να έχουμε έναν χώρο που θα μπορούσε να λειτουργεί ως συντονιστικό κέντρο με εθελοντές και να τον οργανώσουμε. Καθημερινά η πρόκληση είναι να μην πηγαίνει καμία μερίδα φαγητού χαμένη και αυτόν τον αγώνα που απαιτεί πολύ συντονισμό και οργάνωση τον κάνουμε χάρη στους εθελοντές μας που είναι στο «Σπίτι του Μπορούμε» στο Μοναστηράκι ή και στο τηλέφωνό μας όταν κάνει εκτροπή τα Σαββατοκύριακα και τα βράδια.

Για μένα είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι προσφέρουμε φαγητό σε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν διατροφική ανασφάλεια, δηλαδή δεν έχουν εξασφαλίσει το επόμενό τους γεύμα. Πολύ σημαντικό είναι επίσης για μένα ότι η ύπαρξη του Μπορούμε άλλαξε τα δεδομένα στο πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων στην Ελλάδα. Ονειρευόμουν να βρω έναν μηχανισμό που θα μπορούσε, με το λιγότερο κόστος, να σώζει τρόφιμα και αυτά να τα παραλαμβάνουν τα συσσίτια και τα ιδρύματα που τα χρειάζονται. Εάν είχα σκεφτεί να κάνω ένα συσσίτιο, ή εγώ να μεταφέρω τρόφιμα η εμβέλεια της βοήθειας θα ήταν πολύ περιορισμένη και δεν θα είχαμε σήμερα αυτόν τον καινοτόμο μηχανισμό που βοηθά τα συσσίτια και μεγαλώνει συνεχώς. Είμαι λοιπόν περήφανη γιατί η ύπαρξη του μηχανισμού του Μπορούμε τώρα που υπάρχει δημιουργεί αξία σε πολλά επίπεδα, ηθικά/κοινωνικά και οικονομικά. Αν υπολογίσει κανείς ότι κάθε μερίδα φαγητού έχει μία αξία 1.5 ευρώ (κατά μέσο όρο) μπορείτε εύκολα να υπολογίσετε ότι μόνο από το «πρόγραμμα διάσωσης τροφίμων» έχουμε «δημιουργήσει» μία αξία που αποτιμάται σε πάνω από 13.000.000€.

«Νομίζω ότι εάν τα παιδιά μάθουν από τώρα να έχουν ενσυναίσθηση, μεγαλώνοντας θα νοιάζονται για τους άλλους και αυτό αυτομάτως θα το εκφράζουν μέσα από τις επιλογές τους»

—Άλλαξε τη ζωή σας η ενασχόληση με το Μπορούμε; Και πώς;

Νομίζω ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη χαρά από το προσφέρεις. Όταν καθημερινά σώζονται και προσφέρονται πάνω από 18.000 μερίδες φαγητού και τόσοι άνθρωποι επωφελούνται από τα άλλα μας προγράμματα μας π.χ. το «Είμαστε Οικογένεια» με το οποίο άτομα που ζουν κάτω ή στο όριο της φτώχειας μπορούν και αγοράζουν τρόφιμα και να μαγειρεύουν αντί να περιμένουν στην ουρά σε ένα συσσίτιο, αυτό μου δίνει πολλή χαρά. Πριν εμπνευστώ το Μπορούμε ένοιωθα ότι η ζωή μου ήταν «μισή». Ήμουν εθελόντρια στην Τράπεζα Τροφίμων αλλά αισθανόμουν ότι αυτό δεν ήταν επαρκές. Ήθελα να βοηθήσω περισσότερο. Ήθελα να βρω τη λύση στο πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων στην Ελλάδα. Ήθελα να κάνω κάτι που θα είχε τον μεγαλύτερο δυνατό αντίκτυπο, που θα μπορούσε δυνητικά να βοηθήσει κάθε άνθρωπο που δεν έχει φαγητό, και πάσχισα πάρα πολύ μέχρι να το συλλάβω. Αυτή η διαδικασία, ήταν μία καθοριστική εμπειρία για μένα. Άλλαξε τη θεώρησή μου και για τα πράγματα και τις προτεραιότητές μου. Με βοήθησε να προσδιορίσω έναν «σκοπό ζωής» -εκτός από την ποίηση με την οποία ασχολούμαι όποτε μπορώ – που είναι να αναζητώ λύσεις σε κοινωνικά προβλήματα και να φτιάχνω «μέσα» ή «πλατφόρμες» με τα οποία άλλοι μπορούν να βοηθούν. Το Μπορούμε είναι ένα τέτοιο μέσο.

Τα παιδιά μου είναι τώρα 8 και 10 ετών και έχουν ζήσει το Μπορούμε μέσα στο σπίτι μας. Το θεωρούν δεδομένο ότι δεν πετάμε φαγητό και ότι θα πάρουμε μαζί μας το φαγητό που θα περισσέψει αν είμαστε έξω και τρώμε κάπου. Μιλάμε πάντα με πολύ πρακτικό τρόπο. Για παράδειγμα, τους λέω ότι κάθε μέρα πολλά καταστήματα και φούρνοι στο κλείσιμο έχουν στα ράφια είδη που δεν μπορούν να καταναλωθούν την επομένη, άρα είναι πολύ λογικό να υπάρχει ένα σύστημα που τα αξιοποιεί. Προσπαθώ να τους λέω ότι άσχετα με το επίπεδο της ζωής που υπάρχει, δεν πρέπει να σπαταλάμε τίποτα. Και προσπαθώ επίσης να τους κάνω να μάθουν να μπαίνουν στη θέση των άλλων. Νομίζω ότι εάν μάθουν από τώρα να έχουν ενσυναίσθηση, μεγαλώνοντας θα νοιάζονται για τους άλλους και αυτό αυτομάτως θα το εκφράζουν μέσα από τις επιλογές τους και τη ζωή που θα ορίσουν να έχουν…