Ενώ η σημασία της συναισθηματικής εκπαίδευσης είναι αναγνωρισμένη, γιατί παραμένει αποκομμένη από τις μαθητικές τάξεις;
Ποιος σας δίδαξε πώς να εντοπίζετε και να διαχειρίζεστε τα συναισθήματά σας, πώς να τα αναγνωρίζετε όταν τα νιώθατε και πώς να προχωρήσετε αφού τα έχετε νιώσει; Για πολλούς ενήλικες, η απάντηση είναι: Κανείς. Βρήκατε τη διέξοδο από αυτό το λαβύρινθο μόνοι σας. Αν και το εσωτερικό μας καθρέφτισμα δεν ήταν κάτι που μας έμαθαν στο σχολείο, είναι κάτι που θα έπρεπε να είχε γίνει, υποστηρίζει ένας αριθμός ερευνητών. Εκείνοι πιστεύουν ότι οι συναισθηματικές δεξιότητες πρέπει να καταταχθούν ψηλά στην εκπαίδευση των παιδιών όπως τα μαθηματικά, η ανάγνωση, η ιστορία και η επιστήμη.
Γιατί τα συναισθήματα είναι σημαντικά;
Η έρευνα έδειξε ότι οι άνθρωποι που έχουν αποκτήσει συναισθηματικές δεξιότητες, έχουν καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο, καλύτερες σχέσεις και αποφεύγουν συχνότερα τις βλαβερές συμπεριφορές. Επιπλέον, καθώς όλο και περισσότερες θέσεις εργασίας γίνονται όλο και πιο μηχανοποιημένες, οι λεγόμενες «μαλακές δεξιότητες» (soft skills) οι οποίες περιλαμβάνουν την επιμονή, τη διαχείριση του άγχους και της επικοινωνίας, θεωρούνται ως ένας τρόπος για να κάνετε τους ανθρώπους αναντικατάστατους από τις μηχανές. Έχει υπάρξει μια αυξανόμενη προσπάθεια στα αμερικανικά σχολεία να διδάξουν την κοινωνική και συναισθηματική μάθηση, αλλά αυτά τα μαθήματα τείνουν να δίνουν έμφαση στις διαπροσωπικές δεξιότητες όπως η συνεργασία και η επικοινωνία.
Τα παιδιά συχνά διδάσκονται να αγνοούν ή να καλύπτουν τα συναισθήματά τους. Πολλές δυτικές κοινωνίες βλέπουν τα συναισθήματα ως πολυτέλεια ή διάσπαση της προσοχής, λέει ο κοινωνιολόγος Thomas Scheff από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας-Σάντα Μπάρμπαρα, υπέρμαχος της συναισθηματικής εκπαίδευσης. Τα συναισθήματά μας μπορούν να μας δώσουν πολύτιμες πληροφορίες για τον κόσμο, αλλά συχνά διδασκόμαστε ή κοινωνικοποιούμαστε χωρίς να τους δίνουμε προσοχή. Εξίσου επικίνδυνη, λέει ο Scheff, είναι η πρακτική της απόκρυψης ενός συναισθήματος πίσω από κάποιο άλλο. Έχει βρεθεί ότι οι άνδρες, ιδίως, έχουν την τάση να κρύβουν τα συναισθήματά της ντροπής κάτω από θυμό, την επιθετικότητα και, πολύ συχνά, τη βία.
Ένα από τα πιο γνωστά σχολικά προγράμματα για τη διδασκαλία σχετικά με τα συναισθήματα είναι το RULER, που αναπτύχθηκε το 2005 από το «Κέντρο για την Συναισθηματική Νοημοσύνη» του Yale. Το πολυετές πρόγραμμα χρησιμοποιείται σε περισσότερα από 1.000 σχολεία, στις ΗΠΑ και στο εξωτερικό. Το όνομα, RULER, είναι ένα αρκτικόλεξο για τους πέντε στόχους του:
- την αναγνώριση (recognizing) των συναισθημάτων στον εαυτό του και τους άλλους
- την κατανόηση (understanding) των αιτίων και των συνεπειών των συναισθημάτων
- την επισήμανση (labeling) των συναισθηματικών εμπειριών με ένα ακριβές και ποικίλο λεξιλόγιο
- και την έκφραση (expressing) και ρύθμιση (regulating) των συναισθημάτων με τρόπους που προάγουν την ανάπτυξη.
Ως στρατηγική του προγράμματος, τα παιδιά διδάσκονται να επικεντρώνονται στο υποβόσκον θέμα ενός συναισθήματος αντί να χάνονται στην προσπάθεια να το ορίσουν. Όταν ένα συναίσθημα σας κατακλύζει, εξηγεί ο Stern, η κατανόηση του θεματικού περιγράμματός του μπορεί να βοηθήσει στο νόημα του «ονόμασε το συναίσθημα για να το διαχειριστείς». Παρ΄όλο που ο θυμός βιώνεται διαφορετικά από διαφορετικούς ανθρώπους «αυτό που βρίσκεται πίσω από το θυμό είναι το ίδιο. Η αδικία. Το θέμα που κρύβεται πίσω από την απογοήτευση είναι μια ανικανοποίητη προσδοκία. Το θέμα που κρύβεται πίσω από την απογοήτευση είναι ότι αισθάνεσθε αποκλεισμένοι από το δρόμο σας προς ένα στόχο. Ο εντοπισμός του κάθε θέματος μπορεί να βοηθήσει ένα άτομο να δει και να κατανοήσει τη θέση του», λέει ο Στερν.
Τα μαθήματα του RULER είναι σχεδιασμένα για όλες τις τάξεις και τα μαθήματα. Έτσι, για παράδειγμα, αν η συναισθηματική λέξη που είναι υπό συζήτηση είναι η λέξη «ενθουσιασμένος», ένας δάσκαλος ιστορίας θα ζητήσει από τους μαθητές του να το συνδέσουν με ένα ιστορικό γεγονός. Οι οδηγίες μπορούν επίσης να συνεχιστούν και πέρα από την τάξη: ζητείται από τα παιδιά να μιλούν με τους γονείς τους για το πότε αισθάνθηκαν τελευταία φορά ενθουσιασμένα. Οι ερευνητές στο Κέντρο για τη Συναισθηματική Νοημοσύνη στο Yale, έχουν βρει ότι τα σχολεία που εφαρμόζουν το πρόγραμμα RULER παρουσιάζουν λιγότερα περιστατικά σχολικού εκφοβισμού, χαμηλότερα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης, περισσότερη μαθητική ηγεσία και υψηλότερους βαθμούς. Γιατί, λοιπόν, η συναισθηματική εκπαίδευση να μην είναι ο κανόνας και είναι η εξαίρεση;
Ένα γεγονός που θα σας εκπλήξει: Ενώ οι επιστήμονες και οι εκπαιδευτικοί συμφωνούν για την ανάγκη να διδάσκονται τα συναισθήματα, δεν συμφωνούν σχετικά με το πόσα υπάρχουν και τι είναι. Το πρόγραμμα σπουδών του RULER αποτελείται από εκατοντάδες «λέξεις συναισθημάτων», συμπεριλαμβανομένων των: περίεργος, εκστατικός, απογοητευμένος, ζηλιάρης, ανακουφισμένος και αμήχανος. Οι υπόλοιπες λίστες των συναισθημάτων άλλων ακαδημαϊκών κυμαίνονται σε αριθμό από 2 έως 11. Ο Scheff προτείνει να ξεκινούν οι μαθητές με έξι συναισθήματα: λύπη, φόβος, θυμός, υπερηφάνεια, ντροπή και την υπερβολική κόπωση.
Ενώ η ψυχολογία άρχισε να μελετάται ως επιστήμη λίγο περισσότερο από έναν αιώνα πριν, μέχρι τώρα έχει επικεντρωθεί περισσότερο στον εντοπισμό και την αντιμετώπιση των διαταραχών. Ο Scheff, ο οποίος έχει περάσει χρόνια μελετώντας την ντροπή, ένα συναίσθημα ταμπού και τις καταστροφικές επιπτώσεις της στις ανθρώπινες ενέργειες, παραδέχεται ότι «Δεν ξέρουμε πολλά για τα συναισθήματα, ακόμα κι αν νομίζουμε ότι γνωρίζουμε και αυτό ισχύει και για τον κόσμο και για τους ερευνητές. Ή, όπως η Βιρτζίνια Γουλφ τόσο όμορφα το έθεσε ‘Μπορεί οι δρόμοι του Λονδίνου να έχουν το χάρτη τους όμως τα πάθη μας είναι ακόμη ανεξερεύνητα’».
