Πέντε επιστημονικά ευρήματα σχετικά με τη λειτουργία της ενσυναίσθησης.
Ως ψυχίατρος κι ενσυναισθητικός, εξιτάρομαι από την ιδέα της λειτουργίας του φαινομένου της ενσυναίσθησης. Πιστεύω με πάθος πως η ενσυναίσθηση είναι εκείνο το γιατρικό που ο κόσμος χρειάζεται επειγόντως.
Ενσυναίσθηση σημαίνει να ανοίγουμε τις καρδιές μας στους άλλους και να βλέπουμε τον κόσμο με τα μάτια τους. Ωστόσο, το να είσαι ενσυναισθητικός πάει ακόμη πιο μακριά. Όπως πολλοί ασθενείς μου ή εγώ, οι ενσυναισθητικοί είναι άνθρωποι που βρίσκονται ψηλά στην κλίμακα του φάσματος της ενσυναίσθησης και που πραγματικά νιώθουν οι ίδιοι στο σώμα τους, όσα οι άλλοι αισθάνονται. Ως αποτέλεσμα, οι ενσυναισθητικοί νιώθουν πολύ βαθιά συμπόνια για τους άλλους – αλλά συχνά εξαντλούνται από το να αισθάνονται “τόσο έντονα”, εκτός κι αν αναπτύξουν στρατηγικές ώστε να διαφυλάξουν την ευαισθησία τους και να αναπτύξουν υγιή όρια.
1. Το σύστημα του νευρωνικού καθρέφτη
Οι ερευνητές ανακάλυψαν μια ειδική ομάδα εγκεφαλικών κυττάρων που είναι υπεύθυνα για το συναίσθημα της συμπόνιας. Αυτά τα κύτταρα μας καθιστούν ικανούς να καθρεφτίζουμε τα συναισθήματα, να αισθανόμαστε τον πόνο του άλλου, τον φόβο ή τη χαρά. Επειδή εμείς οι ενσυναισθητικοί θεωρείται πως έχουμε υπερευαίσθητους νευρωνικούς καθρέφτες, βιώνουμε πάρα πολύ έντονα τα συναισθήματα των γύρω μας.
Πώς συμβαίνει αυτό; Οι νευρωνικοί καθρέφτες ενεργοποιούνται από εξωτερικά ερεθίσματα. Για παράδειγμα, αν πληγωθεί ο σύντροφός μας, αισθανόμαστε πληγωμένοι και εμείς οι ίδιοι. Το παιδί μας κλαίει· αισθανόμαστε θλίψη κι εμείς. Ο φίλος μας είναι χαρούμενος· είμαστε κι εμείς χαρούμενοι. Αντίθετα, οι ψυχοπαθείς και οι ναρκισσιστές θεωρείται πως έχουν αυτό που η επιστήμη αποκαλεί “διαταραχή ελλειματικής ενσυναίσθησης”.
Αυτό σημαίνει πως τους λείπει η ικανότητα να ενσυναισθάνονται όπως όλοι οι άλλοι άνθρωποι, χαρακτηριστικό το οποίο μπορεί να οφείλεται στην υπολειτουργία του νευρωνικού καθρεφτίσματος. Πρέπει να είμαστε προσεχτικοί με αυτούς τους ανθρώπους, γιατί είναι ανίκανοι να δώσουν αγάπη άνευ όρων.
2. Ηλεκτρομαγνητικά πεδία
Το δεύτερο εύρημα βασίζεται στο γεγονός πως τόσο ο εγκέφαλος όσο και η καρδιά δημιουργούν ηλεκτρομαγνητικά πεδία. Σύμφωνα με το HeartMath Institute, αυτά τα πεδία μεταδίδουν πληροφορίες σχετικά με τα συναισθήματα και τις σκέψεις των ανθρώπων.
3. Συναισθηματική μόλυνση
Το τρίτο εύρημα που βοηθάει στην κατανόησή μας για τους ενσυναισθητικούς είναι το φαινόμενο της συναισθηματικής μόλυνσης. Η έρευνα έχει αποδείξει ότι πολλοί άνθρωποι “αρπάζουν” τα συναισθήματα των γύρω τους. Για παράδειγμα, το κλάμα ενός μόνο μωρού, μπορεί να πυροδοτήσει ένα κύμα κλάματος σε μια πτέρυγα νοσοκομείου. Ή ένα άτομο που εκφράζει έντονα το άγχος του στον χώρο εργασίας μπορεί να το διαδώσει και στους συναδέλφους του. Οι άνθρωποι εύκολα “πιάνουν” το συναίσθημα των άλλων που ανήκουν στην ίδια ομάδα.
Ένα πρόσφατο άρθρο στους New York Times υποστήριζε πως αυτή η ικανότητα να συγχρονίζουμε τη διάθεσή μας με τους άλλους είναι ύψιστης σημασίας συστατικό για το χτίσιμο υγειών σχέσεων. Ποιο είναι το μάθημα για τους ενσυναισθητικούς; Να διαλέγουμε θετικούς ανθρώπους στη ζωή μας ώστε να μην μας ρίχνει η αρνητικότητα. Ή, αν για παράδειγμα ένας φίλος περνάει δύσκολα, να πάρουμε ειδικές προφυλάξεις ώστε να παραμείνουμε γειωμένοι και στο κέντρο μας.
4. Αυξημένη ευαισθησία στη ντοπαμίνη
Το τέταρτο εύρημα αναφέρεται στη ντοπαμίνη, έναν νευροδιαβιβαστή που αυξάνει την λειτουργία των νευρώνων και συνδέεται με την ανταπόκριση στην ευχαρίστηση. Η έρευνα έχει δείξει ότι οι εσωστρεφείς ενσυναισθητικοί τείνουν να έχουν υψηλότερη ευαισθησία στη ντοπαμίνη από ότι οι εξωστρεφείς. Κατ’ ουσίαν, χρειάζονται λιγότερη ντοπαμίνη για να νιώσουν χαρούμενοι.
Αυτό το γεγονός θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί αισθάνονται πιο ικανοποιημένοι με το να περνάνε χρόνο με τον εαυτό τους, με το να διαβάζουν και να διαλογίζονται, ενώ χρειάζονται λιγότερα εξωτερικά ερεθίσματα όπως πάρτυ και άλλες πολυπληθείς κοινωνικές συγκεντρώσεις. Αντίθετα, οι εξωστρεφείς διψούν για ντοπαμίνη και για αυτό ενθουσιάζονται με τα events. Στην πραγματικότητα, δεν τους φτάνει ποτέ.
5. Συναισθησία
Το πέμπτο εύρημα, που βρίσκω ιδιαίτερα συναρπαστικό, είναι μια εξαιρετική κατάσταση που ονομάζεται “συναισθητικό καθρέφτισμα”. Η συναισθησία είναι μια νευρολογική κατάσταση κατά την οποία δυο διαφορετικές αισθήσεις συνδυάζονται στον εγκέφαλο. Για παράδειγμα, βλέπετε χρώματα ενώ ακούτε ένα μουσικό κομμάτι ή νιώθετε τη γεύση των λέξεων. Στους διάσημους συναισθητικούς κατατάσσονται οι Isaac Newton, Billy Joel και ο βιολονίστας Itzhak Perlman. Ωστόσο, με το συναισθητικό καθρέφτισμα, οι άνθρωποι μπορούν να νιώσουν τα συναισθήματα και τις σωματικές αισθήσεις των άλλων, σα να ήταν δικές τους. Αυτή είναι μια θαυμάσια νευρολογική εξήγηση της εμπειρίας ενός ενσυναισθητικού.
Μετάφραση: Μαρία Μαγγανάρη, Msc in Person Centred Counseling and Psychotherapy, M.B.A., M.A.
