Η κατάθλιψη είναι ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας που μπορεί να επηρεάσει άτομα κάθε ηλικίας, συμπεριλαμβανομένων των εφήβων, και αντίθετα με την επικρατούσα αντίληψη, δεν πρόκειται για μια κακή διάθεση ή μια περιστασιακή μελαγχολία που μπορεί να νιώθουμε.

Γράφει η Ράνια Τοπτσόγλου

Χαρακτηρίζεται κυρίως από ένα μόνιμο αίσθημα θλίψης και απελπισίας, ευερεθιστότητα και έλλειψη ενδιαφέροντος για οποιαδήποτε δραστηριότητα. Τείνει να εκδηλώνεται διαφορετικά στα δύο φύλα κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Τα αγόρια συνήθως παρουσιάζουν αντικοινωνική ή παραβατική συμπεριφορά, ενώ τα κορίτσια τις περισσότερες φορές απομονώνονται. Η εφηβική κατάθλιψη, αν δεν εντοπιστεί και αντιμετωπιστεί εγκαίρως, μπορεί να οδηγήσει σε σχολική αποτυχία, σε κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ, σε βίαιη συμπεριφορά ή ακόμη και σε αυτοκτονία.

Δεν είναι πάντα εύκολο να ξεχωρίσει κανείς αν η συμπεριφορά ενός εφήβου οφείλεται στις αλλαγές που συμβαίνουν σε αυτή την ηλικία ή σε κατάθλιψη. Η εφηβεία χαρακτηρίζεται ούτως ή άλλως από συγκρούσεις με τους γονείς και κλείσιμο των εφήβων στον εαυτό τους, καθώς οι τελευταίοι αναζητούν την ταυτότητά τους και διεκδικούν την ανεξαρτησία τους. Παρόλα αυτά, υπάρχουν κάποια συμπτώματα που υποδεικνύουν κατάθλιψη και όχι μία τυπική συμπεριφορά εφηβείας:

• Ευερεθιστότητα
• Θλίψη
• Απώλεια ενδιαφέροντος ή και ευχαρίστησης για δραστηριότητες
• Σημαντική απώλεια βάρους, ενώ δεν είναι σε δίαιτα, ή, το αντίθετο, αύξηση βάρους
• Αϋπνία ή υπερυπνία
• Κόπωση ή απώλεια της ενεργητικότητας
• Έλλειψη συγκέντρωσης ή αναποφασιστικότητα
• Αισθήματα αναξιότητας ή υπέρμετρης ενοχής
• Επανερχόμενες σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας

Βέβαια, για να μιλήσουμε για κατάθλιψη, θα πρέπει στη ζωή του εφήβου να υπάρχουν τουλάχιστον πέντε από τα παραπάνω συμπτώματα, αυτά να παρουσιάζονται σχεδόν καθημερινά, να είναι έντονα και να συνεχίζουν για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Πώς μπορεί ένας γονιός να προλάβει την κατάθλιψη;

Η κατάθλιψη έχει περισσότερες πιθανότητες να εμφανιστεί σε εφήβους που μπορεί: να βιώνουν έντονο στρες, να έχουν ζήσει μία απώλεια στη ζωή τους, να έχουν ζήσει το χωρισμό των γονέων τους, να έχουν διάφορα προβλήματα μαθησιακά ή συμπεριφοράς και άλλα. Επίσης, οι έφηβοι που προέρχονται από οικογένειες με ιστορικό κατάθλιψης έχουν αυξημένο κίνδυνο να την παρουσιάσουν και οι ίδιοι. Οι γονείς είναι καλό να βρίσκονται κοντά στον έφηβο, να μπορούν να αφουγκραστούν αυτά που τον αγχώνουν και να τα συζητάνε μαζί του.

Έτσι λοιπόν:

• Ενθαρρύνετέ τον να σας εκφράζει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του, κάνοντάς τον να νιώθει ασφάλεια και αποδοχή από εσάς.
• Μάθετε τι εικόνα έχει για τον εαυτό του, αλλά και για το πώς βλέπει τη σχέση του με τους φίλους του.
• Αν απογοητεύεται για κάποια αδυναμία του σε κάποιο τομέα, εξηγήστε του ότι κανείς δεν είναι τέλειος παντού και ότι δεν πειράζει αν υστερεί κάπου.
• Προσανατολίστε τον σε κάποια δραστηριότητα που του αρέσει και έχει καλές επιδόσεις για να ανέβει η αυτοπεποίθησή του.
• Βοηθήστε τον να κοινωνικοποιηθεί και να έχει παρέες.
• Προσπαθήστε να μην του μεταφέρετε τα δικά σας προβλήματα, είτε αυτά είναι οικονομικά είτε προσωπικά.

Ο έφηβος έχει ανάγκη να νιώθει ασφάλεια και ότι έχει γονείς που είναι δυνατοί και μπορεί να βασιστεί πάνω τους.

Η κατάθλιψη στην εφηβεία μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά, αν γίνει έγκαιρα αντιληπτή. Ωστόσο, από έρευνες έχει φανεί ότι μόνο ένας στους πέντε έφηβους με κατάθλιψη λαμβάνει τη βοήθεια που χρειάζεται, καθώς εξαρτάται από τους μεγαλύτερους να το αντιληφθούν και να τον παραπέμψουν κάπου για βοήθεια. Έτσι, είναι καλό μόλις οι γονείς υποψιαστούν ότι το παιδί τους παρουσιάζει συμπτώματα κατάθλιψης, να απευθυνθούν αμέσως σε έναν ειδικό. Ο ειδικός θα διερευνήσει τα συμπτώματα της κατάθλιψης καθώς και την αιτία της, γιατί είναι πιθανό αυτή να μην πηγάζει από προσωπικά θέματα του εφήβου, αλλά μέσω αυτής να αντανακλώνται κάποια προβλήματα που υπάρχουν μέσα στην οικογένεια. Σε τέτοια περίπτωση θα πάρουν και οι γονείς βοήθεια για να μάθουν να διαχειρίζονται καλύτερα τα δικά τους προβλήματα, κι έτσι θα είναι σε θέση να βοηθήσουν πιο αποτελεσματικά και το παιδί τους.