Διανύουμε τις τελευταίες ημέρες του Ιανουαρίου και ετοιμαζόμαστε να υποδεχθούμε τον Φεβρουάριο ή κατά κόσμον Κουτσοφλέβαρο.  Κι όμως η αγαπημένη συγγραφέας παιδικών βιβλίων, Γιολάντα Τσορώνη Γεωργιάδη, βάλθηκε να μετονομάσει τον δεύτερο μήνα του χρόνου σε Γλεντζοφλέβαρο και να δημιουργήσει μια όμορφη ιστορία για να μιλήσει στα παιδιά για το ευαίσθητο ζήτημα των παιδιών ΑμΕΑ αλλά και για να τους δείξει πώς κάθε άλλο παρά αποκλεισμένα πρέπει να είναι από την κοινωνία, τις παρέες και το σχολείο. Το Infokids.gr μίλησε με την συγγραφέα η οποία καλεί μικρούς και μεγάλους να αγκαλιάσουν τα παιδιά ΑμΕΑ και τις ιδιαιτερότητές τους και να βάλουν ένα “φρένο” στις προκαταλήψεις και τα στεγανά του παρελθόντος.

Με αφορμή τον Φεβρουάριο και την ιδιαιτερότητά του σε σχέση με τους άλλους μήνες αποφασίσατε να γράψετε ένα παραμύθι για να μιλήσετε στα παιδιά για τις κινητικές αναπηρίες. Πώς εμπνευστήκατε την ιστορία; Μιλήστε μας για την πλοκή του βιβλίου.

Ήθελα  να θίξω τo ζήτημα της  διαφορετικότητας. Έχω γράψει αρκετά βιβλία σχετικά με το θέμα, ωστόσο αυτή τη φορά ήθελα να το προσεγγίσω από άλλη οπτική γωνία. Έτσι έψαχνα έναν ήρωα… πρωτότυπο. Η επί μακρόν ενασχόλησή μου με τη Λαογραφία με οδήγησε κάποια στιγμή να σκεφτώ τον Φεβρουάριο για τον ήρωα που αναζητούσα, μιας κι οι άνθρωποι «τσιγκουνεύτηκαν» να δώσουν και σε αυτόν τις μέρες που χάρισαν στα αδέρφια του κι έτσι έμεινε «κουτσός». Τον θεώρησα ιδανικό, λοιπόν, όχι μόνο για να αναδείξω, μέσω της μειονεξίας του αυτής, τις πτυχές που ήθελα, αλλά και για να βοηθήσω τα παιδιά να κατανοήσουν στη γραμμή του χρόνου πόσο σημαντικά είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε μήνα για τη Φύση και τον άνθρωπο. Σύμφωνα με την πλοκή της ιστορίας ο Φλεβάρης στενοχωριέται που είναι ο πιο «κοντός» ανάμεσα στα αδέρφια του και που οι άνθρωποι τον λένε «Κουτσοφλέβαρο». Αισθάνεται λοιπόν σαν τη μύγα μες στο γάλα, ντρέπεται και αποφασίζει να φύγει. Τώρα όμως τι θα γίνει; Δε θα ανθίσουν οι μυγδαλιές; Δε θα έρθουν αλκυονίδες μέρες; Δε θα ’ρθει το καρναβάλι να χαρούν μικροί μεγάλοι; Είναι τόσο σημαντικός να γυρίσει του χρόνου ο τροχός! Τα αδέρφια του (οι μήνες) τον αναζητούν και όταν μαθαίνουν τον λόγο αποχώρησής του, του αποδεικνύουν πως όχι μόνο είναι απαραίτητος για εκείνους και τους ανθρώπους, αλλά και ότι συγκεντρώνει από λίγο τις χάρες όλων τους. Ο Φλεβάρης ποτέ δε φανταζόταν πως φοράει τόσες «μάσκες» και, όταν το συνειδητοποιεί, επιστρέφει στο πόστο του γαληνεμένος και υπερήφανος.

Πώς πρέπει να μιλήσουν στα παιδιά οι γονείς για το ευαίσθητο ζήτημα της αναπηρίας;

Στα λεξικά ορίζεται ως «ανάπηρος» εκείνος που δε διαθέτει αρτιμέλεια ή διανοητική ισορροπία και διαύγεια, σε μόνιμη συνήθως κατάσταση. Οι γονείς λοιπόν που έχουν παιδί με αναπηρία πρέπει αρχικά να το αποδεχτούν οι ίδιοι, να το θεωρούν ισότιμο μέλος της κοινωνίας των παιδιών και να το προτρέπουν να έχει κοινωνικές συναναστροφές. Συνάμα επιβάλλεται να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή του, να το παροτρύνουν να αναγνωρίσει τη μοναδικότητά του βοηθώντας το να σκεφτεί τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις ικανότητές του, ώστε να το οδηγήσουν να συνειδητοποιήσει ότι κανένας από εμάς δεν είναι καλύτερος ή χειρότερος από τον άλλον, είναι απλά διαφορετικός. Μεγάλη ανάγκη επίσης έχει ένα τέτοιο παιδί να βιώνει την επιτυχία, γι’ αυτό καλό είναι να το επιβραβεύουμε ακόμα και για τα πιο μικρά που πετυχαίνει. Από την άλλη πλευρά οι γονείς με τα «υγιή» παιδιά είναι απαραίτητο να αποδεικνύουν σε αυτά με τη στάση και το παράδειγμά τους πως ο σεβασμός απέναντι στα ΑμεΑ σημαίνει σεβασμός στον άνθρωπο και τον εαυτό μας.

Πολλές φορές, τα παιδιά ΑμΕΑ πέφτουν θύματα bullying εξαιτίας της διαφορετικότητάς τους. Με τον “Γλεντζοφλέβαρο” τι θέλετε να διδάξετε τους λιλιπούτειους αναγνώστες σας;

Ο σχολικός εκφοβισμός έχει διάφορες μορφές εκ των οποίων θεωρώ αναγκαίο, απαντώντας στην ερώτησή σας, να αναφέρω τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του: συστηματική χρήση υβριστικών εκφράσεων, προσβολές, ειρωνικά σχόλια, σπρωξίματα ή χτυπήματα. Συνειδητή προσπάθεια επίσης απομόνωσης και κοινωνικού αποκλεισμού με τη διάδοση αρνητικών σχολίων λόγω της καταγωγής του θύματος, του κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου του, κάποιου σωματικού ελαττώματος ή ασθένειας. Γενικά ως bullying χαρακτηρίζονται οι «επιθέσεις» λόγω διαφορετικότητας που γίνονται συχνά, συστηματικά και με σκοπό. Τα παιδιά της προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας στα οποία απευθύνεται «Ο Γλεντζοφλέβαρος» δεν μπορούν να ασκήσουν bullying με τα χαρακτηριστικά που προαναφέρθηκαν. Θα μαλώσουν, θα πουν κουβέντες που πληγώνουν ίσως, μπορεί και να σηκώσουν χέρι , όμως τα περισσότερα μικρά παιδιά –αφού εκφραστούν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο– την επόμενη στιγμή πάλι φίλοι γίνονται. Δεν ενεργούν με σχέδιο να ταπεινώσουν τον άλλον. Ωστόσο έγραψα τον «Γλεντζοφλέβαρο» ακριβώς για να προλάβω το bullying στις μεγαλύτερες ηλικίες: αν η ιστορία αξιοποιηθεί σωστά από γονείς και εκπαιδευτικούς (και για τον σκοπό αυτό έχω κάποιες προτάσεις στο τέλος του βιβλίου, όπως άλλωστε στο σύνολο των βιβλίων μου για όλα τα παιδιά του δημοτικού), οι μικροί τώρα σε ηλικία αναγνώστες που θα το διαβάσουν, μέσω των προτεινόμενων δραστηριοτήτων για την κατάκτηση της ενσυναίσθησης, θα υιοθετήσουν μια στάση ζωής που θα σέβεται τον διαφορετικό συμμαθητή τους στα μετέπειτα σχολικά τους χρόνια. Το βιβλίο λοιπόν εξυπηρετεί τη ρήση «καλύτερη η πρόληψη από τη θεραπεία» την οποία ενστερνίζομαι.

Ποιο μήνυμα θέλετε να εισπράξουν διαβάζοντας το βιβλίο τα παιδιά που έχουν κάποιο κινητικό πρόβλημα;

«Είσαι ένας από εμάς. Είσαι ίσος με εμάς, με δικαιώματα και υποχρεώσεις. Μοναδικός, ξεχωριστός και χρήσιμος. Όλοι είμαστε, με τον τρόπο του ο καθένας, διαφορετικός κι αυτή είναι η ομορφιά του κόσμου. Έχε εμπιστοσύνη στον εαυτό σου και προσπάθησε να αναδείξεις τις ικανότητές σου».

Ποιες δεξιότητες έχει τη δυνατότητα να καλλιεργήσει το παιδί ΑμΕΑ ώστε να μην νιώθει παραγκωνισμένο από τα υπόλοιπα παιδιά;

Ανάλογα με την ηλικία υπάρχουν πολλές τέτοιες δεξιότητες που θα μπορούσα να αναφέρω, αλλά, αφού μιλάμε για μικρότερα παιδιά, βασικές δεξιότητες που πρέπει να κατακτήσει ένα ΑμεΑ για να έχει καλές διαπροσωπικές σχέσεις με τους συνομηλίκους του εκτιμώ πως είναι οι «δεξιότητες ζωής», οι οποίες καλλιεργούνται μέσα από την ενεργό δράση και τις ευκαιρίες για μάθηση που παρέχονται σε σχολικές και εξωσχολικές δραστηριότητες. Σε αυτές τις δεξιότητες ζωής ανήκει η δεξιότητα επικοινωνίας (να μπορεί να εκφράζεται και να μεταφέρει ιδέες, απόψεις, συναισθήματα άμεσα και σωστά, να ερμηνεύει αποτελεσματικά τη γλώσσα του σώματος, να κατανοεί τα μηνύματα που δέχεται, να αποδέχεται το διαφορετικό, να συνεργάζεται με τους άλλους), καθώς και η δεξιότητα προσαρμογής σε νέες συνθήκες. Θα πρόσθετα, τέλος , ως δεξιότητα ζωής αυτή της ευελιξίας και εντοπισμού εναλλακτικών λύσεων. Ωστόσο για να κατακτηθούν όλα αυτά από ένα παιδί ΑμεΑ χρειάζεται να του δίνεται ρόλος μέσα στην κοινωνική ομάδα όπου ανήκει και όχι να αντιμετωπίζεται με προκαταλήψεις.

Τα βιβλία σας έχουν πάντα ένα διδακτικό επιμύθιο και δεν ικανοποιούν μόνο την αξία της φιλαναγνωσίας. Μάλιστα τα τελευταία εξ αυτών έχουν ως θεματική τους τη συναισθηματική νοημοσύνη. Πόσο σημαντικό εφόδιο την θεωρείτε για ένα παιδί; Πώς θα μπορέσει ο γονιός να την καλλιεργήσει στο παιδί;

Η σειρά «Βιβλία που προάγουν τη συναισθηματική νοημοσύνη» είναι αρκετά παλιά και εμπλουτίζεται συνεχώς με νέους τίτλους. Θα έλεγα μάλιστα πως τα βιβλία αυτά είναι τα πρώτα που κυκλοφόρησαν στην ελληνική αγορά έχοντας στόχο την κατάκτηση της ενσυναίσθησης μέσω των προτεινόμενων δραστηριοτήτων. Δηλώνω ευτυχής που οι εκπαιδευτικοί της προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας τα χρησιμοποιούν ως εργαλεία για τη δουλειά τους, αναγνωρίζοντας τη μεγάλη αξία τού να μπορεί από νωρίς το παιδί να μπαίνει στη θέση του άλλου, αφού μάθει πρώτα να αναγνωρίζει και να διαχειρίζεται τα δικά του συναισθήματα. Σήμερα κυκλοφορούν 27 τέτοιες ιστορίες οι ήρωες των οποίων με τα καμώματα και τα παθήματά τους βοηθούν το παιδί να ξεκλειδώσει τον συναισθηματικό του κόσμο και να μπορέσει έτσι να προσεγγίσει ψυχικά τον «πάσχοντα». Τα αποτελέσματα των σχετικών ερευνών που έχουν γίνει για την αξία προαγωγής της συναισθηματικής νοημοσύνης από τη μικρή κιόλας ηλικία έχουν δείξει ότι ένα παιδί που τη διαθέτει: προσαρμόζεται εύκολα στο περιβάλλον, κατανοεί τα κίνητρα των άλλων, δεν τα παρατάει όταν συναντάει δυσκολίες, μπορεί να εμπνέει και να ηγείται, κάνει σωστή ιεράρχηση στόχων και αναγκών, εστιάζει την προσοχή του, αποφεύγει τα λάθη, ξέρει να διαχειρίζεται τις διαφωνίες, δημιουργεί δεσμούς στην ομάδα, διαθέτει την ικανότητα να πείθει, «επιλέγει» πότε και με ποιον θα τσακωθεί. Στα νηπιαγωγεία και τα σχολεία γίνεται τα τελευταία χρόνια πολύ σοβαρή δουλειά προς την κατεύθυνση, ωστόσο μπορούν και οι γονείς να συμβάλουν στη συναισθηματική αγωγή των παιδιών τους, αν συνειδητοποιήσουν πως το βιβλίο δεν είναι μια ιστορία μόνο για ανάγνωση, αλλά και αφορμή για βιωματική εμπειρία: έτσι, μπορούν να ρωτήσουν στο τέλος «έχεις αισθανθεί ποτέ εσύ, όπως ο ήρωας τάδε; Πότε έγινε αυτό; Πώς αντέδρασες; Τι θα έκανες αν βρισκόσουν στη θέση του δείνα; Θα μπορούσε να βρεθεί άλλη λύση; Σε αυτή την εικόνα γιατί τα φρύδια του τάδε είναι έτσι; Για να τα κάνουμε κι εμείς! Θα μπορούσε να τελειώσει αλλιώς η ιστορία;» κ.λπ. Υπενθυμίζω πάντως πως στο τέλος του κάθε βιβλίου γονείς και εκπαιδευτικοί μπορούν να δουν τις ποικίλες σχετικές προτάσεις που εξυπηρετούν αυτόν τον στόχο.

Στο βιβλίο θίγεται και το ζήτημα της ενσυναίσθησης. Θεωρείτε ότι είναι το κλειδί για να αποδεχθούν και εν τέλει να αγκαλιάσουν την όποια διαφορετικότητα τα παιδιά;

Η ενσυναίσθηση, η ικανότητα δηλαδή να μπαίνει κανείς στη θέση των άλλων, να κατανοεί και να αισθάνεται πράγματα με τον ίδιο τρόπο που τα βιώνει ένα άλλο άτομο γίνεται κτήμα μας μόνο από τον δρόμο της προσωπικής εμπειρίας. Ενώ όμως η ταύτιση με άλλες συναισθηματικές καταστάσεις θεωρείται προσεγγίσιμη, αν κατευθύνεις σωστά τα παιδιά, για τον «Γλεντζοφλέβαρο» που είναι «ειδική» περίπτωση πώς αυτό μπορεί να γίνει; Εύκολα, αν φροντίσουμε να χάσουν για λίγο το φως τους με ένα δεμένο μαντίλι γύρω από τα μάτια ή αν πάψουν – καθηλωμένα σε καρέκλα– να περπατούν. Να μην έχουν επίσης τη δυνατότητα να γράφουν και να ζωγραφίζουν, αν τους δέσετε το ένα ή και τα δύο χέρια. Ας τα βάλουμε λοιπόν να βαδίσουν «τυφλά» ή «χωλά», να ζωγραφίσουν με το στόμα ή με το πόδι και θα μπουν αμέσως στη θέση ενός παιδιού ΑμεΑ, θα καταλάβουν από πρώτο χέρι πώς νιώθει και ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζει ώστε θα σκεφτούν πολύ σοβαρά να κοροϊδέψουν ή να ειρωνευτούν ένα τέτοιο άτομο την επόμενη φορά. Εξ άλλου ας έχουμε πάντα κατά νου πως η υγεία του καθενός ποτέ δεν είναι δεδομένη, έρχεται κάποια στιγμή που εγώ η «υγιής» μπορεί να γίνω «διαφορετική» από τη μια μέρα στην άλλη.

Η ιδιότητά σας ως δασκάλα σίγουρα θα σας έχει αντιμέτωπη κάποια στιγμή με κάποιο μαθητή με αναπηρίες. Ποια η άποψή σας για το σημαίνον ζήτημα της ισότιμης ένταξης των παιδιών ΑμΕΑ στην εκπαιδευτική διαδικασία; Πώς κρίνετε το γεγονός ότι μόνο το 15% των παιδιών με αναπηρία στην Ελλάδα πηγαίνει σχολείο; Τι πρέπει να γίνει ώστε να πάψουν τα παιδιά αυτά να είναι αόρατα για το εκπαιδευτικό σύστημα;

Θα σας απαντήσω  έχοντας κατά νου πως στα ΑμεΑ δεν ανήκουν μόνο τα άτομα με κινητικά προβλήματα. Έτσι, εκτιμώ πως το σχολείο, μέσω πρακτικών ένταξης που θα έχουν ως βασικό κριτήριο τη διαφορετική υπόσταση του κάθε παιδιού, οφείλει να άρει φόβους και προκαταλήψεις, να υποστηρίξει την αμοιβαία κατανόηση και αλληλοαποδοχή, να κάνει εφικτή τη δόμηση ενός σχολείου για όλους, ώστε να πάμε σε μια κοινωνία για όλους. Προσωπικά υποστηρίζω για τα παιδιά αυτά την «Παιδαγωγική της Ένταξης», την παροχή ίσων ευκαιριών, την κοινή συνύπαρξη των ανθρώπων με ή χωρίς αναπηρία. Ωστόσο στην τάξη και στην πράξη αποδεικνύεται δύσκολη η ενσωμάτωση, αν το έργο του δασκάλου δεν συνεπικουρείται από ειδικότητες, ώστε συνεργαζόμενοι να έχουν το θεμιτό αποτέλεσμα. Θεωρώ πως η ένταξη είναι ένας αγώνας και μια ιδέα που αφορά όλους, εκπαιδευτικούς-γονείς-μαθητές, τρεις πυλώνες που, κατά τη γνώμη μου παρουσιάζουν έλλειμμα. Γιατί προκύπτουν ερωτήματα και μερικά ζητήματα παραμένουν ανοιχτά: γίνεται διαφοροποιημένη διδασκαλία στην κοινή τάξη; Πώς; Μπορεί ο εκπαιδευτικός της τάξης να την εφαρμόσει; Είναι καταρτισμένος; Έχει χρόνο; Σε μια τάξη με 20+ μαθητές και διδακτέα ύλη να τελειώσει; Από την άλλη οι γονείς και οι μαθητές έχουν εκπαιδευτεί να δεχτούν το διαφορετικό; Από προσωπική εμπειρία σας λέω «οι περισσότεροι ,όχι». Περιορίζουν τη μάθηση στο γνωστικό αντικείμενο και δεν την βλέπουν ως κοινωνική σχέση. Λυπηρό και απογοητευτικό το ότι δε φοιτά όλος ο μαθητικός πληθυσμός των ΑμεΑ στα σχολεία, τις περισσότερες φορές λόγω έλλειψης κτιρίων, υποδομής και επιστημονικού προσωπικού. Είναι καθήκον της Πολιτείας να εφαρμόσει τις συνταγματικές επιταγές περί ισότητας των πολιτών, ίσων ευκαιριών, δικαιώματος όλων στην εκπαίδευση.

Ποια ευχή θέλετε να δώσετε στους μικρούς βιβλιόφιλους;

«Ο Γλεντζοφλέβαρος» κουνάει στον αέρα το δεκανίκι του και τους φωνάζει να ξεφαντώσουν μαζί του τις Αποκριές, τους προσφέρει κλαδί ανθισμένης μυγδαλιάς και τους εύχεται να «ανθίζουν» σε κάθε καιρό, με όποια δυσκολία, ακολουθώντας το παράδειγμά του.