Εγγλέζες στο ραντεβού μας με την Αλεξάνδρα Μαρτίνου εμφανιστήκαμε την ίδια στιγμή έξω από το εστιατόριο στο Παγκράτι για το Γεύμα με την «Κ». Ομως εργασίες διαμόρφωσης του εξωτερικού χώρου για να στεγάζει περισσότερους θαμώνες al fresco, λόγω κορωνοϊού, μας απέτρεψαν να καθίσουμε εκεί. Μεταφερθήκαμε κάπου κοντά, παραγγείλαμε μεσημεριανό και αρχίσαμε αμέσως την κουβέντα.

Φέτος κλείνουν 25 χρόνια από τότε που δημιουργήθηκε η Ενωση μη κερδοσκοπικών σωματείων «Μαζί για το Παιδί», στην οποία είναι πρόεδρος. Μέσα σε αυτά τα χρόνια χιλιάδες παιδιά και οι οικογένειές τους, που αντιμετώπιζαν την ασθένεια, τη φτώχεια, την αναπηρία, την ανισότητα, την κακοποίηση, βρήκαν εκεί ηθική και υλική στήριξη.

Ωστόσο από το 1996 πολλά άλλαξαν στη χώρα μας. Σκεφτόμουν πως σε αντίθεση με άλλους φορείς που έμειναν στάσιμοι και άργησαν να εξελιχθούν, οι φιλανθρωπικοί πέτυχαν γρήγορα την αυτοβελτίωσή τους.

«Αλήθεια είναι!» λέει με ενθουσιασμό η Αλεξάνδρα Μαρτίνου. «Πώς αλλιώς όμως θα μπορούσαμε να σταθούμε και να προσφέρουμε σε μια κοινωνία που δοκιμάστηκε σκληρά τα τελευταία χρόνια; Ας μην ξεχνάμε τη δεκαετή οικονομική κρίση αλλά και την πρόσφατη πανδημία. Μόνον έτσι θα μπορούσαμε να είμαστε χρήσιμοι σε όλο και μεγαλύτερες ομάδες ανθρώπων. Η διαφορά με άλλους φορείς είναι ότι η Ενωση πρωτοπόρησε γιατί συνένωσε για πρώτη φορά περισσότερα σωματεία. Ετσι, η ανταλλαγή τεχνογνωσίας, η αλληλοκάλυψη, τα μαθήματα που πήρε ο ένας από τον άλλο συνέβαλαν πολύ στο να προχωρήσουμε», υπογραμμίζει.

«Πριν από την Ενωση, ασχολιόταν ο καθένας με το δικό του σωματείο, συνεπώς η εμβέλεια ήταν περιορισμένη. Ωσπου ένα απόγευμα η φίλη Κάρεν Μαυρίδη μάς φώναξε στο σπίτι προτείνοντάς μας να φτιάξουμε μια ομπρέλα σωματείων για να είμαστε πιο αποτελεσματικοί. Ξεκινήσαμε με μικρά προσεκτικά βήματα. Κάναμε πολύ καιρό να συγκροτήσουμε το καταστατικό διότι θέλαμε να λειτουργούμε ισότιμα και δημοκρατικά, καθώς ορισμένα σωματεία – μέλη μας είναι πιο μεγάλα από κάποια άλλα στον προϋπολογισμό και στον αριθμό των ωφελουμένων. Επρεπε να υπάρχει η αρχή της ισότητας αλλά και της αναλογικότητας στις υποχρεώσεις. Τελικά τα καταφέραμε και έπειτα από 25 χρόνια είμαστε πολύ υπερήφανοι».

Είχε τύχει να πάω με τον άνδρα μου στη Λέρο για διακοπές. Θελήσαμε να δούμε από κοντά το Ψυχιατρείο. Δεν μας άφησαν.

Το προσωπικό κίνητρο

Είναι γνωστό πως οι άνθρωποι που εμπλέκονται με τη φιλανθρωπία έχουν μέσα τους ισχυρό προσωπικό κίνητρο. Μεταφράζεται σε αυτήν τη μοναδική ψυχική ικανοποίηση που αισθάνεται κανείς όταν δίνει δίχως να περιμένει. Ποιο βίωμα ήταν αυτό που παρακίνησε την Αλεξάνδρα Μαρτίνου; «Θυμάμαι ως παιδί τον εαυτό μου να βοηθάω τη μητέρα μου, Αλίκη Βεκρή, που ήταν δραστήριο μέλος στο Σώμα Ελληνίδων Οδηγών για τα ετήσια μπαζάρ. Είναι συγκινητικό ότι σήμερα εκείνη εξακολουθεί να μας βοηθάει στα δικά μας μπαζάρ. Αργότερα στο Γυμνάσιο πια, άρχισα να φοιτώ στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος, ένα σχολείο που έχει τη φιλοσοφία της προσφοράς. Ομως και ο πατέρας μου Σωκράτης ήταν αυτής της νοοτροπίας. Πίστευε ότι αν σου περισσεύει χρήμα ή χρόνος ή γνώση (time, talent, treasure) πρέπει να τα θέσεις στη διάθεση της κοινωνίας», λέει η κ. Μαρτίνου.

«Το 1982 έτυχε να γνωρίσω μια εργαζόμενη που είχε ένα παιδί, τον Γιώργο, με σύνδρομο Ντάουν. Τότε ήταν κλεισμένο σε ένα ίδρυμα που έμοιαζε περισσότερο με κολαστήριο. Οι υπεύθυνοι δεν άφηναν ούτε τους γονείς των παιδιών να το επισκεφθούν. Την ίδια χρονιά, είχε τύχει να πάω με τον άνδρα μου στη Λέρο για διακοπές. Θελήσαμε να δούμε από κοντά το Ψυχιατρείο. Δεν μας άφησαν. Ημασταν νέοι τότε και πήραμε την τολμηρή απόφαση να πηδήξουμε έναν τοίχο και να μπούμε μέσα. Ακόμα θυμάμαι τις σοκαριστικές εικόνες. Αυτό με έκανε να θέλω ακόμα πιο πολύ να ασχοληθώ με τα ζητήματα αυτά, και γενικά με τα παιδιά στα οποία είχα αδυναμία και προτού γίνω μητέρα. Οταν έκλεισε το ίδρυμα που φιλοξενούσε τον Γιώργο, 15 γονείς έμειναν μετέωροι. Ετσι ξεκίνησε το “Χαρά” που έδωσε στέγη σε αυτά τα παιδιά τότε, που συνεχίζει να λειτουργεί υποδειγμα-τικά έως σήμερα».

Αναρωτήθηκα αν η φιλανθρωπία είναι κάτι έμφυτο ή μαθαίνεται διά του έμπρακτου παραδείγματος. «Θα έλεγα ότι υπάρχουν ορισμένοι άνθρωποι που από τη φύση τους είναι δοτικοί. Ομως η ίδια η φιλανθρωπία είναι θέμα παιδείας, ξεκινάει από την οικογένεια, εδραιώνεται στο σχολείο. Συχνά μάλιστα είναι θέμα κουλτούρας μιας χώρας», επισημαίνει.

Οι Αγγλοσάξονες

Δηλαδή; «Οι αγγλοσαξονικές χώρες έχουν τέτοια παράδοση. Στις μεσογειακές χώρες όπως η Ελλάδα δεν υπήρχε τόσο ανεπτυγμένη η φιλανθρωπία ως κουλτούρα, υπήρχε όμως το δίκτυο υποστήριξης της οικογένειας και των συντοπιτών. Αυτό εξηγεί αλλά δεν δικαιολογεί πλέον γιατί η Ελλάδα δεν έχει αναπροσαρμόσει τη νομοθεσία της ώστε να κάνει τις δωρεές και τις χορηγίες φορολογικά ελκυστικές, όπως γίνεται αλλού. Εδώ, δυστυχώς, οι δωρεές φορολογούνται από το κράτος και αυτό είναι κάτι που πρέπει να αλλάξει άμεσα, διότι αποτρέπει ιδιώτες και εταιρείες να ευεργετήσουν», τονίζει η πρόεδρος της Ενωσης.

Η πολυδιάστατη στήριξη σε ακριτικές περιοχές της Ελλάδας

Φιλανθρωπία σημαίνει να γνωρίζεις σε βάθος την κοινωνία, λέει η Αλεξάνδρα Μαρτίνου. «Θα σας πω ένα μικρό παράδειγμα για να καταλάβετε πως ο μέσος άνθρωπος μπορεί να μην έχει ιδέα για την ανέχεια γύρω μας. Πήραμε μια χορηγία από μια εταιρεία για είδη προσωπικής υγιεινής. Ακούγεται περίεργο και όμως υπάρχουν κορίτσια σήμερα στην Ελλάδα που δεν έχουν χρήματα να αγοράσουν το προϊόν αυτό και τις δύσκολες ημέρες δεν πηγαίνουν στο σχολείο τους. Οταν ασχολείσαι με το δικό μας πεδίο βλέπεις, ακούς και μαθαίνεις πράγματα που αν και αυτονόητα στη συνείδησή μας, σκοντάφτουν στη σκληρή πραγματικότητα», υπογραμμίζει.

Πώς όμως μπορεί κάποιος να κινητοποιήσει εταιρείες και χορηγούς για να δώσουν τον μεγάλο τους οβολό τη στιγμή που το κράτος δεν βοηθάει με τη φορολογία;
«Στη φιλανθρωπία η λέξη-κλειδί είναι η συνέπεια. Να λες αυτά που μπορείς να κάνεις και να κάνεις αυτά που έχεις δεσμευτεί. Επειτα από τόσα χρόνια έχουμε κερδίσει την εμπιστοσύνη. Παράλληλα, έχουμε αναπτύξει προγράμματα που μας βοήθησαν να ανοιχτούμε στην κοινωνία και να μεγαλώσουμε την εμβέλειά μας. Οπως η τηλεφωνική γραμμή ψυχολογικής στήριξης 115 25. Προσφέρει τις υπηρεσίες της δωρεάν και χρηματοδοτείται από τον ΟΤΕ. Μπορεί να καλέσουν έφηβοι, γονείς ή εκπαιδευτικοί από οποιοδήποτε μέρος της Ελλάδας για να συζητήσουν θέματα που τους αφορούν πάντα σε σχέση με το παιδί ή τον έφηβο. Συμβάλλουμε στην ανακούφιση πληθυσμού σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Η κοινωνική μας υπηρεσία χαρτογραφεί και μελετάει τις ανάγκες σε πληγείσες περιοχές, όπως έκανε στο Μάτι και στη Σάμο και πρόσφατα στα πυρόπληκτα σημεία της χώρας μας. Μια σημαντική πρωτοβουλία της Ενωσης –εκτός από τα προγράμματα σίτισης– έχει να κάνει με τις ακριτικές περιοχές όπως ο Εβρος ή το Καστελλόριζο. Εκεί η στήριξη είναι πολυδιάστατη. Θα σας πω κάτι πολύ συγκινητικό: όσο πιο μακριά από την Αθήνα είναι ένα σχολείο, τόσο πιο πολύ το σέβονται τα παιδιά. Δεν θα δει κανείς γκράφιτι ή βανδαλισμούς. Αν χαλάσει μια λάμπα ή κάτι άλλο, οι γονείς των ίδιων των παιδιών σπεύδουν να το φτιάξουν. Υπάρχει σεβασμός. Η ακριτική Ελλάδα έχει πολλά να μας διδάξει και θα προέτρεπα τους συμπατριώτες μας να κάνουν ταξίδια σε μη τουριστικές περιοχές για να βγάλουν τα δικά τους χρήσιμα συμπεράσματα. Επίσης, η βοήθειά μας όσο μικρή και αν είναι πιάνει τόπο. Σε μια ταραγμένη εποχή σαν τη δική μας, νομίζω ότι αυτό είναι η πιο πολύτιμη ανταμοιβή. Γιατί κάθε παιδί, αξίζει να είναι παιδί».

Η σκυτάλη στη νέα γενιά

Ωραίες οι επέτειοι. Ποιοι είναι οι επόμενοι στόχοι; «Το πιο σημαντικό για εμάς είναι να κρατήσουμε την εξωστρέφεια και το άνοιγμά μας στην κοινωνία ενισχύοντας την ιδέα του εθελοντισμού. Εχουμε στα σκαριά ήδη ένα πρόγραμμα για παιδιά δημόσιων και ιδιωτικών σχολείων για να τα μυούμε στις έννοιες του εθελοντισμού και της προσφοράς στην κοινωνία. Ταυτόχρονα, οφείλουμε ως Ενωση να προετοιμάζουμε να περάσει η σκυτάλη σε μια νέα γενιά που θα ασχοληθεί με τη φιλανθρωπία. Παρότι λέμε για τους σημερινούς νέους ότι εξαιτίας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει εμμονικοί με την εικόνα τους και εγωκεντρικοί, η δική μου εμπειρία με τους νέους είναι πως έχουν πολύ μεγάλη ευαισθησία και είναι ανοιχτοί να θέσουν τον εαυτό τους στην υπηρεσία ενός μεγάλου σκοπού. Εκεί η παιδεία παίζει και θα παίξει μεγάλο ρόλο».

Η συνάντηση

Καταλήξαμε στο Musique Cafe της Αρχελάου που είχε ησυχία και ωραία μεσημεριανή ατμόσφαιρα. Φάγαμε μια σαλάτα ναξιώτικη (από το νησί άλλωστε κατάγονται οι ιδιοκτήτες) με ντοματίνια, παξιμαδάκια χαρουπιού και χειροποίητη ξινομυζήθρα. Για κύριο πιάτο πήραμε από μια ομελέτα με γραβιέρα Νάξου και σπανάκι. Ηταν ό,τι έπρεπε για ελαφρύ μεσημεριανό γεύμα (και χωρίς πολλές θερμίδες). Ηπιαμε δύο εσπρέσο. Η κ. Μαρτίνου επέμεινε να αναλάβει τον λογαριασμό. Το εστιατόριο – καφέ είναι ένα σταθερό σε ποιότητα σημείο αναφοράς στον δρόμο αυτό, που μετασχηματίστηκε σε πιάτσα εστίασης και διασκέδασης τα τελευταία χρόνια.

Μαργαρίτα Πουρνάρα