Πώς μπορούμε να ενεργοποιήσουμε την ελπίδα σε καιρούς παρατεταμένης δυσκολίας;

Μπορεί να είναι δύσκολο να μετρηθεί η ελπίδα, αλλά ένα είναι σίγουρο: η πανδημία επέφερε ένα σημαντικό πλήγμα στην αίσθηση ελπίδας πολλών ανθρώπων. Όμως, τι είναι η ελπίδα και πώς επηρεάζει την ευημερία μας; Και, τελικά, πώς ενεργοποιούμε την ελπίδα σε μια περίοδο παρατεταμένης δυσκολίας;

Τι είναι η ελπίδα;

Η Αμερικανικός Ψυχολογικός Σύλλογος ορίζει την ελπίδα ως την προσδοκία βιώματος θετικών εμπειριών ή ότι μια ενδεχόμενη απειλή ή αρνητική κατάσταση δεν θα πραγματοποιηθεί ή, εντέλει, θα καταλήξει σε ευνοϊκό αποτέλεσμα. Η ελπίδα συνδέεται επίσης με την αισιοδοξία – η νοοτροπία ή οπτική πως καλά πράγματα θα συμβούν και οι ευχές ή οι στόχοι του ατόμου θα εκπληρωθούν τελικά. Με αυτήν την έννοια, η ελπίδα είναι απαραίτητη στη στοχοθεσία και την επίτευξη των στόχων.

Πώς η ελπίδα ενισχύει την κοινωνική, πνευματική και σωματική ευημερία;

Η επίδραση της ελπίδας στην κοινωνική, πνευματική και σωματική μας ευεξία έχει ευρέως διατυπωθεί. Σχετίζεται θετικά με υψηλότερα επίπεδα ικανοποίησης, ενώ υπάρχει η παραδοχή πως η ελπίδα λειτουργεί ως αντίβαρο στα αρνητικά και στρεσογόνα γεγονότα. Όμως, μια ανασκόπηση των ερευνών σχετικά με την ελπίδα δείχνει ότι προσφέρει πολλά περισσότερα από ένα αντίβαρο.

Οι συγγραφείς μιας έρευνας που διεξήχθη το 2010 βρήκαν πως τα άτομα με υψηλότερη ελπίδα παρουσιάζουν καλύτερη αθλητική, ακαδημαϊκή, εργασιακή κατάσταση και υγεία. Γιατί όμως τα άτομα που ελπίζουν δεν νιώθουν απλώς καλύτερα, αλλά φαίνεται να έχουν μετρήσιμα υψηλότερα επίπεδα επιτυχίας και αναφέρουν ακόμα και καλύτερη υγεία;

Μια πιθανή εξήγηση είναι πως τα άτομα που ελπίζουν είναι πιο πιθανό να φροντίζουν την υγεία και την καριέρα τους, γιατί ακριβώς έχουν να ανυπομονούν για κάτι (δηλαδή επειδή θέτουν και κυνηγούν ενεργά τους στόχους τους). Με άλλα λόγια, τα άτομα με ελπίδα γενικά βιώνουν επιτυχία και υγεία, καθώς είναι ήδη ενεργητικά όσον αφορά την επαγγελματική, οικονομική και σωματική ευημερία τους.

Μέχρι στιγμής, σε έρευνες, έχει φανεί ότι η ελπίδα λειτουργεί ως ένας ιδιαίτερα σημαντικός παράγοντας για άτομα που διαγιγνώσκονται με μια σοβαρή ασθένεια. Σε μια μελέτη του 2008 με ασθενείς πολλαπλής σκλήρυνσης (Hart et al.) βρέθηκε ότι η ελπίδα οδηγούσε σε πιο θετική σωματική υγεία, επειδή οι ασθενείς με ελπίδα ήταν πιο πιθανό να αναζητήσουν ευκαιρίες για να αλλάξουν την πορεία της νόσου.

Αντίστοιχα, μια μελέτη του 2011 (Flett et al.) έδειξε ότι οι ασθενείς με ελπίδα ήταν πιο προσαρμοστικοί και συνεπώς καλύτερα εξοπλισμένοι ώστε να διαχειριστούν τις προκλήσεις που ήταν συνυφασμένες με τη νόσο του Crohn και την ελκώδη κολίτιδα. Βάσει αυτών, είναι πιθανό η ελπίδα να μην είναι μόνο ένα αντίβαρο στις δύσκολες εμπειρίες, αλλά και κάτι που μας βοηθά να προσαρμοστούμε, ακόμα και όταν όλα όσα θεωρούσαμε δεδομένα στη ζωή μας έχουν διαταραχθεί.

Πώς μπορούν οι ηγέτες να βοηθήσουν να σχηματιστούν ομάδες και οργανισμοί με επίκεντρο την ελπίδα;

Αν ηγείσαι ενός οργανισμού για περισσότερα από δύο χρόνια, πιθανότατα έχεις αναρωτηθεί πώς μπορείς να καλλιεργήσεις το αίσθημα της ελπίδας στον οργανισμό σου. Εντέλει, η ελπίδα δεν ενδυναμώνει απλώς την κουλτούρα του εργασιακού περιβάλλοντος αλλά μπορεί επίσης να μειώσει τα ποσοστά παραίτησης.

Δεν υπάρχει καμία συγκεκριμένη συνταγή, ωστόσο υπάρχουν ορισμένα πράγματα που μπορείς να κάνεις για να διευκολύνεις την ανάπτυξη της ελπίδας, ακόμα και κατά τη διάρκεια έντονων προκλήσεων, που συνεχώς αντιμετωπίζουμε είτε ατομικά είτε ως οργανισμοί στην καθημερινότητά μας.

Θέσε ξεκάθαρους στόχους: Να είσαι ξεκάθαρος, ευθύς και συγκεντρωμένος όταν πρόκειται να ορίσεις στόχους. Επίσης, σημείωσε τη λεπτή γραμμή ανάμεσα στο όραμα και το εφικτό κομμάτι. Ξεκίνα θέτοντας στόχους, κι έπειτα όρισε βήματα για τον καθένα ξεχωριστά. Όσο περισσότερο σπας έναν στόχο σε μικρότερα, εφικτά μέρη, τόσο πιο πιθανό είναι ότι η ομάδα σου θα πετύχει ακόμα και τους πιο υψηλούς στόχους.

Να θυμάσαι πως η ελπίδα λειτουργεί αθροιστικά. Όσα περισσότερα βήματα ολοκληρώνουν τα μέλη της ομάδας, τόσο πιο ελπιδοφόρα γίνονται.

Καλλιέργησε μια νοοτροπία εξέλιξης: Βοήθησε τα μέλη της ομάδας σου να ενστερνιστούν την ιδέα της συνεχούς εξέλιξης, ακόμα και υπό δύσκολες συνθήκες.

Εναρμόνισε τους στόχους με τις αξίες: Όταν οι στόχοι είναι σχετικοί (σημαντικοί για τα άτομα, την εργασία, την οικογένεια ή την κοινότητα), είναι πιο εύκολο να επέλθει αλλαγή.

Αξιολόγησε την οπτική σου σε τακτική βάση: Βοήθησε την ομάδα σου να βλέπει την προοπτική τακτικά. Αν κάποιος είναι σε θέση να δει την εξέλιξη σε μια προσπάθεια, είναι πιο εύκολο να βιώσει την ελπίδα για το μέλλον.

Το μέλλον της ελπίδας

Υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να πιστεύουμε ότι το αποτύπωμα της πανδημίας θα συνεχίσει να διαμορφώνει τη ζωή και την εργασία μας για κάποιο διάστημα. Η ελπίδα είναι η λύση για τις εντάσεις και το στρες, γι’ αυτό και είναι πλέον πιο σημαντική από ποτέ. Στο μέλλον, οι ηγέτες χρειάζεται να είναι πιο δημιουργικοί και να καλλιεργούν την ελπίδα στις ομάδες και στους οργανισμούς τους.

Αναφορές

• Flett, G. L., Baricza, C., Gupta, A., Hewitt, P. L., & Endler, N. S. (2011). Perfectionism, psychosocial impact and coping with irritable bowel disease: A study of patients with Crohn’s disease and ulcerative colitis. Journal of Health Psychology, 16(4), 561–571. https://doi.org/10.1177/1359105310383601
• Hart, Kenneth E; Sasso, Thomas. Canadian Psychology; Ottawa Vol. 52, Iss. 2, (May 2011): 82-92.

Απόδοση: Ναταλία Παπακώστα- Ψυχολόγος Msc
Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή, επιμελήτρια κειμένων