Από σχετικά μικρή ηλικία ο άνθρωπος είναι ανεξάρτητος σ’ όλες τις καθημερινές του δραστηριότητες όπως είναι η σίτιση, η βάδιση, η ένδυση, η περιποίηση, η προσωπική υγιεινή (πλύσιμο σώματος, προσώπου και δοντιών, χτένισμα, ξύρισμα), η ούρηση, η αφόδευση κ.α. Η ικανότητα όμως αυτή του ανθρώπου να φροντίζει τον εαυτό του και να αυτοεξυπηρετείται όντας ανεξάρτητος, συχνά χάνεται όταν υπάρχει κάποια αναπηρία, επηρεάζοντας την ποιότητα ζωής του. Η απώλεια αυτή μπορεί να είναι ολική ή μερική επιτρέποντάς του κάποιον βαθμό ανεξαρτησίας σε εύκολες δραστηριότητες όπως η σίτιση και περιορίζοντάς τον όμως σε πιο δύσκολες όπως οι μετακινήσεις ή το ανέβασμα σκάλας.
Κλίμακες Αξιολόγησης της Λειτουργικότητας και Θέση Στόχων
Υπάρχουν ποικίλες κλίμακες αξιολόγησης του επιπέδου της λειτουργικότητας των ασθενών, οι οποίες περιλαμβάνουν διάφορες μετρήσεις των δεξιοτήτων, όπως η εκτέλεση έργων απαραίτητων στην καθημερινή ζωή, οι ασχολίες του ελεύθερου χρόνου, η επαγγελματική του ενασχόληση, οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και άλλες παράμετροι, συγκεντρώνοντας έτσι τις απαραίτητες πληροφορίες ώστε να αξιολογηθούν οι εξατομικευμένες ικανότητες και οι περιορισμοί ενός ατόμου σε διάφορους τομείς της καθημερινότητάς του.
Οι λειτουργικές αυτές κλίμακες επιτρέπουν την αντικειμενική αξιολόγηση της λειτουργικότητας του ασθενή, την εκτίμηση της θεραπευτικής παρέμβασης και της πορείας του σε διάφορες χρονικές στιγμές, γεγονός που επιτρέπει την αναθεώρηση των στόχων αλλά και τη θέσπιση νέων.
Η τοποθέτηση στόχων είναι πολύ σημαντική για τους ιατρούς του ασθενή (θεράπων, φυσίατρος, ιατρός αποκατάστασης, ψυχίατρος) αλλά και για τους θεραπευτές (ψυχολόγος, φυσικοθεραπευτής, εργοθεραπευτής, νοσηλευτής αποκατάστασης), όπως επίσης για το ίδιο το άτομο με αναπηρία αλλά και το στενό του περιβάλλον. Ένα σημαντικό βήμα είναι η βελτίωση της λειτουργικότητας και της αυτοεξυπηρέτησης του ατόμου, ανάλογα με την κλινική του εικόνα και τα περιθώρια βελτίωσης, καθώς και η μείωση του χρόνου υποστήριξής του, διότι αυτό του δίνει μια κάποια αίσθηση ελέγχου.
Αναπηρία και Εικόνα Εαυτού
Το άτομο που χάνει την ικανότητά του να αυτοεξυπηρετείται και να είναι αποτελεσματικό και ανεξάρτητο στις καθημερινές δραστηριότητες, τις πιο βασικές και ιδιωτικές αλλά και τις πιο κοινωνικές δεν αναγνωρίζει τον εαυτό του όπως ήταν παλιότερα. Το σώμα που για χρόνια του προσέφερε χαρές και κατακτήσεις σε όλα τα εξελικτικά επιτεύγματα για τα οποία προσπάθησε, κόπιασε και εν τέλει κατέκτησε, από τα πιο απλά, όντας παιδί που μαθαίνει να ελέγχει να στέκεται και να βηματίζει, έως τα πιο περίπλοκα όταν καταπονώντας το σώμα το πειθαρχεί και του μαθαίνει την εγκράτεια, τον καθιστά ικανό και του προσφέρει μια αίσθηση επάρκειας. Γνωρίζει επομένως ότι μπορεί να αναλάβει μια δουλειά και να την φέρει εις πέρας.
Σε περιπτώσεις όμως όπου υπάρχει αναπηρία, και ιδιαίτερα κάποια νόσος η οποία εξελίσσεται, όπως στην περίπτωση ασθενών με νευρολογικά νοσήματα ή με προχωρημένο καρκίνο, το άτομο βιώνει μια αίσθηση ανικανότητας και επακόλουθης οδύνης, οι οποίες αυξάνουν συνεχώς. Ακόμα και αυτοί που έχουν καταφέρει απίστευτα δύσκολα πράγματα στην ζωή τους φαίνεται να καταρρέουν και να ακινητοποιούνται μπροστά στα άσχημα νέα που αφορούν στην υγεία τους. Δυστυχώς συχνά σε αυτό συνεισφέρει και ο τρόπος, συνήθως απρόσεκτος ή ακόμα και κακοποιητικός, με τον οποίο οι γιατροί τους συμπεριφέρονται ή τους ανακοινώνουν τα νέα.
Ένα άτομο εξαρτημένο από τους άλλους είναι σε μια εύθραυστη ψυχική ισορροπία που δύναται να διαρρήξει την αίσθηση ακεραιότητας του εαυτού και της υπόστασή του και να μετακυλήσει στην εμπειρία της απόγνωσης. Βιώνει δυσάρεστα συναισθήματα απώλειας του σωματικού ελέγχου, συνήθως έχει μια καταθλιπτική διάθεση που ενδέχεται να γίνει αυτοκτονική, έχει χαμηλή αυτοπεποίθηση και αισθάνεται συχνά αβοήθητο και απελπισμένο. Η κατάσταση αυτή οδηγεί σε διαταραχή των σχέσεων με τον εαυτό του και με το περιβάλλον γύρω του καθώς παρουσιάζει μια κοινωνική απόσυρση, ενώ ενδέχεται να οδηγήσει και σε δυσμενή έκβαση της σωματικής νόσου.
Συμπέρασμα
Είναι σημαντικό επομένως να έχουμε υπόψη μας πως το άτομο που βιώνει μία αναπηρία σε κάποια πτυχή της σωματικής/ σωματοψυχικής του ακεραιότητας δεν παύει να είναι ένα άτομο με πολλές πτυχές που μπορεί να συνεισφέρει σε άλλα επίπεδα στο περιβάλλον του. Και που είναι σκόπιμο να προσεγγίσει κανείς για τον ψυχοσυναισθηματικό πλούτο που μπορεί να φέρει. Σκόπιμο είναι επίσης οι θεράποντες και οι λειτουργοί υγείας να έχουν υπόψη τους τα παραπάνω ώστε να επιτελούν άρτια το έργο τους που σε αυτές τις περιπτώσεις είναι εκτός από επαγγελματικό και ανθρώπινο.
